اراضی تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان حدود 503 هزار هکتار؛ شامل مناطق شکار ممنوع (خرمنه‌سر ؛ خراسانلو و بخشی از منطقه فیله خاصه)؛ مناطق حفاظت شده (سرخ آباد، فیله خاصه و انگوران) و پناهگاه حیات وحش انگوران است.

 موضوع «افزایش جریمه آسیب به حیات وحش» در انتظار تصمیم شورای عالی حفاظت محیط‌زیست

«غلامرضا ابدالی»؛ مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط‌زیست (26 فروردین‌ماه 1403) از سه برابر شدن میزان مطالبه ضرر و زیان گونه‌های جانوری نسبت به نرخ جرایم مصوب سال ۹۸ در صورت تصویب جدول تدوین‌شده در این زمینه، در جلسه آتی شورای عالی حفاظت محیط‌زیست خبر داد.

مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به مطرح کردن موضوع افزایش نرخ مطالبه ضرر و زیان حیات وحش (موضوع بند چ ماده ۳ قانون شکار و صید) در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست عنوان کرد: هرگونه تلف کردن و آسیب به گونه‌های جانوری مشمول جرایم قانونی است که در قانون شکار و صید و دیگر مقررات مربوطه به صراحت ذکر شده است و هر کسی که به هر نحوی باعث کشته شدن یا صدمه دیدن یک گونه جانوری شود، با تشکیل پرونده در دستگاه قضایی، ملزم به پرداخت ضرر و زیان مربوطه خواهد شد.

بر این اساس؛ میزان جریمه آسیب به گونه‌های جانوری براساس ارزش زیستی هر گونه، میزان بحران جمعیتی و وضعیت در خطر انقراض بودن یا نبودن گونه مربوطه متفاوت است؛ به عنوان مثال، با توجه به این که یوزپلنگ آسیایی در بحران انقراض قرار دارد و جزو اصلی‌ترین گونه‌های حمایت‌شده محسوب می‌شود، این گونه جانوری دارای بالاترین نرخ از نظر میزان مطالبه ضرر و زیان حیات وحش است. سایر گونه‌های جانوری اعم از پلنگ، گوزن زرد، گورخر ایرانی، خرس سیاه، خرس قهوه‌ای، میش‌مرغ، شاهین، بالابان و غیره نیز هرکدام دارای نرخ جریمه مشخصی هستند که در سال جدید افزایش خواهد یافت.

 ثبت 6 گونه جانوری پستاندار کمیاب و نادر در استان زنجان

به گفته مسئولان اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان؛ 6 گونه جانوری پستاندار کمیاب و نادر شامل پلنگ، سیاه گوش، گربه وحشی، کل و بز وحشی (پاژن)، قوچ و میش ارمنی و آهو در مناطق و پناهگاه‌های حیات وحش استان زیست می‌کنند.

در این مناطق علاوه بر زیست ۶ گونه جانوری کمیاب و نادر حیواناتی از قبیل رودک، کفتار، گرگ، شغال، گراز و خرس قهوه ای و انواع پرندگان شکاری و غیر شکاری زیست می کنند که شکار کردن آنها جریمه های قانونی خاص خود را دارد.

اسماعیل قلی‌زاده؛ فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان زنجان با بیان اینکه گونه جانوری پلنگ در شهرستان‌های زنجان و طارم یافت شده است؛ عنوان می‌کند: پلنگ در مناطق کوهستانی و دشتی فیله خاصه شناسایی شده؛ سال 1401؛ ۲ قلاده پلنگ در این ناحیه مشاهده شد که نشان از کامل بودن چرخه غذایی محیط زیست دارد و این حیوان برخلاف گرگ‌ها انسان‌گریز بوده و اگر انسان به محدوده زندگی آنها وارد نشود، کاری به محیط زیست های انسانی ندارد.

خرس قهوه‌ای از دیگر گونه‌های شاخص زیست محیطی در زنجان است که در معرض تهدید قرار دارد.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان زنجان مبلغ جریمه فعلی برای پلنگ را 120 میلیون تومان (نر) و خرس قهوه‌ای را 75 میلیون تومان اعلام کرده و می‌گوید: این میزان جریمه برای جنس ماده گونه‌های پلنگ و خرس قهوه‌ای؛ 3 برابر جنس نر می‌باشد.

جرایم جدید آسیب به حیات وحش براساس نرخ تورم تعیین شده است

«غلامرضا ابدالی»؛ مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط‌زیست با بیان این که آخرین جدول تعیین نرخ جرایم آسیب به گونه‌های جانوری در سال ۱۳۹۸ بازنگری شده بود، گفت: در سال گذشته طبق مشورت با کارشناسان و متخصصان حوزه حیات وحش به این نتیجه رسیدیم که جرایم فعلی بازدارندگی لازم را ندارد و به همین دلیل، تصمیم گرفتیم که میزان مطالبه ضرر و زیان گونه‌های جانوری را افزایش دهیم. البته پیشنهاد اولیه ما، رسیدن نرخ جرایم به ۱۰ برابر نرخ‌های فعلی بود، اما این پیشنهاد در پیش‌جلسه‌های شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به تصویب نرسید و آنچه اکنون مورد موافقت قرار گرفته است، سه برابر شدن میزان مطالبه ضرر و زیان حیات وحش نسبت به نرخ جرایم مصوب سال ۹۸ است.

این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: سه برابر شدن جرایم آسیب به حیات وحش، رقمی است که براساس نرخ تورم رسمی اعلام‌شده توسط مرکز آمار ایران در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ به پیشنهاد اعضای کمیته‌های تخصصی شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به دست آمده است. البته با توجه به متفاوت شدن وضعیت جمعیتی گونه‌های مختلف حیات وحش نسبت به سال ۹۸، میزان مطالبه افزایش ضرر و زیان گونه‌های جانوری مختلف در جدول پیشنهادی سال ۱۴۰۳ متفاوت خواهد بود و سعی می‌کنیم که در سال جاری، مقدار رشد نرخ جرایم برای گونه‌های در خطر انقراض بیش از سه برابر باشد.

استفاده از سلاح مجاز و غیرمجاز

بنا بر اعلام اسماعیل قلی‌زاده، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان زنجان؛ در سال 1402؛ 311 متخلف حیات وحش، حیات طبیعی، تخریب و تصرف اراضی؛ دستگیر شده و تعداد تخلفات ثبت شده نیز 247 مورد بوده است.

قلی‌زاده موارد تخلف ثبت شده مربوط به شروع به شکار را 35 مورد عنوان کرده و می‌گوید: سال قبل؛ 54 سلاح مجاز و 35 قبضه سلاح غیرمجاز از متخلفان کشف شده است.

 حفر چاه، برداشت بی رویه و انتقال غیر مجاز آب

بر اساس سرشماری های انجام گرفته به طور میانگین طی سال‌های 1401 و 1402 جمعیت حیات وحش شاخص استان از جمله آهو، کل و بز و قوچ و میش بیش از ۱۰ درصد افزایش داشته است.

برخی معتقدند که افزایش جریمه حیات وحش می‌تواند در کاهش میزان آسیب به حیات وحش نقش موثری داشته باشد اما گروه دیگر معتقدند که این جریمه‌ها نیز بازدارنده نیست و مسئولان محیط زیست قبل از این اقدام بهتر است مانع از صدور مجوزهای قانونی سلاح برای شکار حیوانات شوند و برای ارتقای فرهنگ جامعه و جذب دوستدار طبیعت و محیط زیست تلاش کنند.

بررسی‌های صدای زنجان نشان می‌دهد که؛ مشکل اصلی آهوان « دشت سهرین» به حفر چاه ها، برداشت بی رویه و انتقال غیر مجاز آب برگردد؛ موضوعی که اسماعیل قلی‌زاده؛ فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان زنجان آن را رد نمی‌کند.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان زنجان بر لزوم انسداد چاه‌های غیرمجاز و برخورد با عاملان این تخلف به ویژه در دشت سهرین تاکید کرده و از دستگاه‌های ذیربط استان زنجان می‌خواهد تا هر کدام به وظایف خود در این زمینه عمل کنند تا شاهد حفظ گونه طبیعی و جانوری منطقه باشیم.

نزدیک نشدن به لانه پرندگان و پناهگاه حیوانات

پیش از این در اراضی دشت سهرین؛ گندم و جو کشت می شد، اما در حال حاضر زمین های کشاورزی آبی گسترش یافته است به طوری که محصولاتی نظیر گوجه فرنگی کشت می شود، در نتیجه حضور افراد مختلف و ماشین آلات موجب نا امن شدن زیست حیات وحش آهوان شده است و یکی از تهدیدات اصلی این دشت محسوب می شود.

اسماعیل قلی‌زاده، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان زنجان در این رابطه به صدای زنجان می‌گوید:  با توجه به اینکه در فصل زاد و ولد حیوانات قرار داریم از گردشگران، کشاورزان و دامداران و بومیان محلی تقاضامندیم تا به هنگام برداشت محصولات گیاهی و دارویی؛ شیوه اصولی را پیش بگیرند و برای حفظ حیات وحش نیز از نزدیکی به لانه پرندگان و محل زندگی حیوانات وحشی، دست زدن به تخم پرندگان و غیره جدا امتناع کنند.

سگ‌های گله

قلی‌زاده «سگ‌های گله» را از دیگر مشکلات اعلام کرده و توضیح می‌دهد: هر چه تعداد سگ‌های گله زیاد باشد؛ مشکلات محیط بانان در تامین امنیت حیات وحش به ویژه آهوها زیاد می‌شود؛ با توجه به خصوصیات رفتارشناسی این گونه جانوری؛ آهو برخلاف قوچ، میش و کل و بز؛ تا 20 روز بعد از متولد شدن؛ قادر همراهی مادر نیست و ضروری است در این شرایط بحرانی؛ امنیتش تامین شود؛ سگ‌های گله به شدت این امنیت را مختل می‌کند.

با این وجود برخی از بومیان مناطق تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان به صدای زنجان می‌گویند: اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان به بهانه اجرای قانون؛ حتی گونه‌های جانوری را از ساکنان منطقه ارجح می‌دانند، در برخی مواقع با وجود آسیب حیوانات به محصولات کشاورزی؛ کارشناسان محیط زیست به گونه‌ای که رضایت ساکنان منطقه را جلب کنند؛ به مسائل و گزارشات ورود نکرده‌اند که ضروری است مسئولان مربوطه توصیه‌های لازم را به نیروهای خود داشته باشند.

چرای دام

پرویز رستمی، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش حفاظت محیط زیست استان زنجان نیز با وارد دانستن این موارد می‌گوید: یکی از گونه‌های در معرض انقراض استان زنجان؛ پلنگ است، در این زمینه بیمه خسارت حیات وحش که تقابل بین جامعه روستایی و محلی را کاهش می‌دهد را در دستور کار قرار داده‌ایم و در پرداخت به موقع خسارت‌های وارده جزو استان‌های برتر کشور هستیم. این قرارداد امسال نیز منعقد شده و با بازدید و حضور کارشناس حیات وحش و بیمه؛ مراتب در اسرع وقت مورد پیگیری قرار می‌گیرد.

رستمی از دامداران نیز می‌خواهد تا با رعایت اصول نسبت به چرای دام اقدام کنند، چرا که سایر حیوانات و حیات وحش نیز در چرخه غذایی سهم دارند.

 افزایش 3 برابری جرائم نمی‌تواند امنیت واقعی را برای حیات وحش ایجاد کند؛ 

دست از صدور مجوز اسلحه بردارید

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش حفاظت محیط زیست استان زنجان «حفظ و حراست از گونه‌های جانوری شاخص» را از وظایف تمامی افراد جامعه دانسته و می‌گوید: ما مردم استان زنجان به ویژه بومیان محلی باید از آهوان دشت سهرین که در شمالغرب نیز مثال ندارند؛ از گونه ارزشمند پلنگ و سایر گونه‌های دیگر نهایت مراقبت را داشته باشیم تا به سرنوشت ببر مازندارن دچار نشوند.

رستمی با بیان اینکه شکارچی همواره در کمین حیات وحش است و نمی‌توان گفت که تعداد شکارچیان نسبت به سال قبل کاهش یافته یا نه؛ ادامه می‌دهد: جرائم فعلی حیات وحش بازدارنده نیست و ما امیدواریم شورای عالی با پیشنهاد افزایش 3 برابری جرائم موافقت کند.

تقی سالک، فعال محیط زیست نیز در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید که به شخصه اعتقادی به اینکه افزایش جرائم و چندبرابر شدن آن؛ بازدارنده نبوده و نیست چرا که بیش از 2 الی 3 میلیون قبضه سلاح (دارای مجوز) برای شکار در دست مردم است که اغلب نیز جزو خانوارهای متمول هستند از این رو افزایش 3 برابری جرائم نمی‌تواند امنیت واقعی را برای حیات وحش ایجاد کند و متاسفانه این وضعیت هر روز بدتر از دیروز می‌شود به نظرم در وهله نخست مسئولان ذیربط باید دست از صدور مجوز اسلحه بردارند.

عدم امکان دریافت جریمه از رانندگانی که با جانوران تصادف می‌کنند

این فعال محیط زیست با اشاره به تصادفات جاده‌ای به عنوان یکی از عوامل اصلی تلف شدن حیات وحش عنوان می‌کند: در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که تصادفات جاده‌ای باعث آسیب مهمی به جمعیت گونه‌های جانوری مختلف از جمله یوزپلنگ آسیایی در مناطق هدف کشور شده است. البته متاسفانه تصادفات خودروهای عبوری با جانوران در نقاطی از جاده‌ها اتفاق می‌افتد که هیچ‌گونه دوربینی وجود ندارد، به همین دلیل هیچ وقت مشخص نمی‌شود که دقیقا چه کسی با خودروی خود باعث تلف شدن یک گونه جانوری شده است و به همین دلیل در مواردی که یک حیوان بر اثر تصادف از بین می‌رود، نمی‌توان جریمه خاصی را از فرد متخلف دریافت کرد.

سالک با بیان اینکه آنچه می‌تواند به کاهش آمار تلفات گونه‌های حیات وحش بر اثر تصادفات جاده‌ای کمک کند، ایمن‌سازی بیشتر جاده‌هایی است که از حاشیه زیستگاه‌های جانوران عبور می‌کند؛ ادامه می‌دهد: کم‌هزینه‌ترین اقدام در این زمینه، افزایش تعداد تابلوهای هشداردهنده و نصب تیرهای چراغ برق به تعداد کافی، نصب تابلو و چراغ روشنایی و همچنین فنس‌کشی حاشیه جاده در موارد ضروری است که باید مدنظر مسئولان باشد.