پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ لیلا محمدی: خشکسالی یک تهدید جدی برای بخش کشاورزی است و می‌تواند منجر به کاهش تولید محصولات کشاورزی، افزایش هزینه‌های تولید، و حتی مهاجرت کشاورزان شود. این پدیده همچنین می‌تواند بر محیط زیست، منابع آبی و معیشت جوامع روستایی تأثیر منفی بگذارد موضوعی که مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان نیز بر آن اذعان دارد.

کنفرانس مطبوعاتی مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان در سالن جلسات این اداره کل (20 مردادماه 1404) برگزار شد.

در این نشست ابتدا اکبر کرامتی، مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان در پاسخ به سؤال صدای زنجان مبنی بر «چند هکتار از اراضی کشاورزی و باغات استان زنجان در معرض نابودی ناشی از خشکسالی قرار دارند؟»، عنوان کرد: خشکسالی یک چالش جدی است که نیازمند توجه و اقدام فوری از سوی دولت، کشاورزان و سایر ذینفعان است. با اتخاذ راهکارهای مناسب می‌توان اثرات منفی خشکسالی بر بخش کشاورزی و جامعه را کاهش داد.

وی اضافه کرد: میزان برداشت سالانه آب در بخش کشاورزی 1.3 میلیارد مکعب است. هم اکنون 120 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان زنجان از محل منابع مطمئن آب موردنیازشان تامین می‌شود. 65 هزار هکتار از اراضی نیز از محل رودخانه یا رواناب‌ها که منبع قابل اتکایی نیست، آب موردنیاز خود را تامین می‌کنند. این اراضی در معرض نابودی قرار ندارند بلکه در اثر خشکسالی به خطر افتاده‌اند چرا که آسیب ناشی از خشکسالی به اراضی کشاورزی، صدمه شدید به تولید است. قزل‌اوزن میزان آورده آبی ندارد، اگر هم دارد در حد مطلوب نیست و فقط بستر را مرطوب می‌کند. هم اکنون حدود 55 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان زنجان در تنش شدید آبی قرار دارند.

کرامتی با بیان اینکه اقدامات مؤثری نیز در احیای مرغداری‌ها و صنایع تبدیلی راکد انجام شده و بررسی‌ها برای فعال‌سازی ظرفیت‌های بلااستفاده ادامه دارد، گفت: از نظر منابع آبی، استان حدود ۱۰۷ هزار هکتار اراضی آبی در اختیار دارد.

وی عنوان کرد: مدیریت بهینه این منابع، به‌ویژه در شرایط تغییرات اقلیمی، برای حفظ پایداری تولید کشاورزی اهمیت حیاتی دارد و استان زنجان با این ظرفیت‌ها، می‌تواند الگوی توسعه پایدار کشاورزی  و سرمایه‌گذاری‌ها هدفمند و مبتنی بر فناوری‌های نوین باشد و سیاست‌های حمایتی در مسیر ارتقای بهره‌وری، کاهش ضایعات و افزایش ارزش افزوده محصولات ادامه یابد.

مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان با اشاره به اینکه در استان زنجان، ممنوعیتی برای کشت محصولات کشاورزی وجود ندارد و کشاورزان می‌توانند متناسب با شرایط زمین و منابع آبی، فعالیت‌های خود را ادامه دهند، افزود: با این حال، گاهی خود طبیعت به‌دلیل عواملی همچون کمبود بارش، کاهش منابع آب زیرزمینی یا شرایط آب‌وهوایی نامناسب، محدودیت‌هایی را در روند کشت ایجاد می‌کند.

کرامتی ادامه داد: در گذشته کشت دوم در برخی مناطق، به‌ویژه در شهرستان طارم، رواج داشت و به‌عنوان روشی برای بهره‌برداری بیش‌تر از زمین و افزایش تولید سالانه مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از جمله کاهش منابع آبی، تغییر الگوی کشت و هزینه‌های بالای تولید، این نوع کشت تقریباً دیگر انجام نمی‌شود.

وی با تأکید بر اینکه با توجه به کاهش بارش‌ها و افزایش میزان تبخیر که منجر به تشدید مشکل کمبود آب در استان شده است، بیان کرد: جهاد کشاورزی استان زنجان به‌منظور تقویت امنیت غذایی و استمرار تولید، برنامه‌هایی همچون توسعه کشاورزی حفاظتی، گسترش کشت‌های گلخانه‌ای و ترویج کشت محصولات مقاوم به خشکسالی را در دستور کار قرار داده تا ضمن مدیریت بهینه منابع آب، بهره‌وری تولیدات کشاورزی نیز ارتقا یابد.

کرامتی در بخش دیگری از اظهارات خود افزود: هم اکنون حدود ۴۰ درصد از زمین‌های کشاورزی آبی این استان به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز و ۲۸۸ میلیون مترمکعب در مصرف آب صرفه جویی شده است. از ۱۷۰ هزار هکتار اراضی آبی استان، در بیش از ۶۵ هزار هکتار، طرح تجهیز سامانه های آبیاری اجرا شده است.

وی ادامه داد: با توجه به چالش کم آبی در استان، تجهیز زمین‌های کشاورزی به سیستم‌های نوین آبیاری و پرهیز از آبیاری سنتی ضروری است.

کرامتی اظهار کرد: رویکرد جهاد کشاورزی استان افزایش راندمان تولید با ورود دانش به مزارع و بهره گیری از فناوری‌ها و روش‌های جدید است.

مدیرکل جهادکشاورزی استان زنجان به هدفگذاری بهره وری منابع و حقابه بخش کشاورزی کشور بر اساس برنامه هفتم توسعه از ۸۵ میلیارد مترمکعب به ۶۵ میلیارد مترمکعب خبر داد و گفت: این کاهش ۱۸ تا ۲۳ درصدی مصرف منابع آب در کشاورزی، در حالی است که طبق این برنامه باید در محصولات اساسی نیز به خودکفایی برسیم.

کرامتی با بیان اینکه بخش کشاوررزی در استان زنجان حدود ۱۰۰ هزار بهره بردار دارد که به تولید انواع محصولات زارعی و باغی اشتغال دارند، ‌تصریح کرد: سالانه نزدیک به سه میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در استان تولید می شود.

مدیرکل جهاد کشاورزی  گفت: سالانه بیش از ۳۹ هزار تن محصول کشاورزی به ارزش بیش از ۳۴ میلیون دلار از این استان صادر می‌شود.

این مسئول تولید مزارع شیلاتی استان را ۱۹ هزار و ۸۰۰ تن ذکر کرد و افزود: میزان صادرات ماهی از استان نیز سالانه بیش از یک هزار و ۲۰۰ تن است.

وی یادآور شد: همچنین سالانه ۱۴ هزار و ۵۰۰ تن گوشت قرمز و چهار هزار و ۴۰۰ تن گوشت بوقلمون در استان تولید می‌شود که به این لحاظ زنجان در کشور رتبه ممتازی دارد.

کرامتی اظهار داشت: در مجموع ۳.۱ میلیون تن محصولات کشاورزی به ارزش بالغ بر ۳.۱ همت در استان تولید می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: از ۲۲ هزار هکتار مساحت استان ۸۵۰ هزار هکتار اراضی قابل کشت و مابقی مرتعی و جنگلی است که در این میزان سالانه ۶۰۰ هزار هکتار زیر کشت رفته و ۲۵۰ هزار هکتار به صورت آیش باقی می ماند.

کرامتی ادامه داد: از مجموع اراضی زیرکشت ۱۷۵ هزار هکتار اراضی آبی و ۴۲۵ هزار هکتار به صورت دیم بوده که ۶۵ هزار هکتار شامل باغها و ۱۱۰ هزار هکتار اراضی زراعی آبی است.

وی، سیب، انگور و زیتون را عمده تولیدات باغی و گندم، سیب زمینی، علوفه و حبوبات به خصوص لوبیا را بیشترین تولیدات آبی زراعی استان بیان کرد.

کرامتی گفت: در کشت دیم نیز محصول گندم با ۳۴۰ هزار تن و بعد از آن جو، حبوبات و دانه های روغنی بیشترین تولیدات این بخش را شامل می‌شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر ۱۰۶ هزار خانوار در استان بهره بردار بخش کشاورزی هستند، افزود: سهم اشتغال بخش کشاورزی استان ۲۳ درصد است.

کرامتی گفت: هم اکنون ۳۳۴ واحد صنعتی تولید طیور در استان داریم که بیش از ۷۰ هزار تن میزان تولیدات این واحدهاست.

وی، حمایت از سرمایه گذار، ارتقای بهره وری، افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی و کشتهای جایگزین محصولات کم آب بر به جای پرآب بر، جهش تولید و گسترش آبیاری های نوین در اراضی کشاورزی را از جمله برنامه های این سازمان در سال جاری ذکر کرد.

تاثیر منفی خشکسالی بر تولیدات کشاورزی

پیمان حائری، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان نیز در ادامه به سؤال صدای زنجان مبنی بر برنامه‌ای جهاد کشاورزی برای برون رفت از خشکسالی و مدیریت بخش کشاورزی در شرایط مذکور گفت: موضوع مدیریت منابع آب و کاهش اثرات خشکسالی مسئله‌ای تازه نیست و از حدود ۱۰ سال پیش در دستور کار جهاد کشاورزی استان قرار گرفته است. در این مدت، علاوه بر اجرای برنامه‌های آبیاری تحت فشار، دوره‌های آموزشی متعددی برای کشاورزان برگزار و محصولات کم‌آب‌بر به ویژه در مزارع الگویی معرفی و کشت شده است.

وی افزود: گندم به عنوان محصول استراتژیک استان همچنان محور برنامه‌های کشت است اما در کنار آن، توسعه محصولاتی با نیاز آبی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در حوزه باغات نیز تلاش شده تا مدیریت بهینه آب، به ویژه در باغات زیتون که ارزش اقتصادی بالایی دارند، اجرا شود.

حائری با بیان اینکه خشکسالی‌های اخیر و کاهش بارش‌ها تأثیر مستقیمی بر تولید محصولات کشاورزی گذاشته است، اضافه کرد: بخشی از عوامل، خارج از کنترل دستگاه‌های اجرایی است اما با اجرای طرح‌های مدیریت آب و کشت محصولات مقاوم، توانسته‌ایم تا حد زیادی از کاهش شدید تولید جلوگیری کنیم.

وی بیان کرد: هرچند برخی باغات و مزارع در معرض آسیب قرار دارند، اما اقدامات انجام شده در روستاها و همکاری کشاورزان باعث شده تا شرایط استان نسبت به برخی مناطق همجوار بهتر باشد.

 کاهش آورد رودخانه‌ها و چالش در فعالیت‌های آبزی‌پروری

منصور حقی‌راد، مدیر شیلات و آبزی‌پروری استان زنجان هم در این نشست گفت: به دلیل تغییرات محیطی، کاهش آورد رودخانه‌ها و برخی مشکلات اجرایی، فعالیت‌های آبزی‌پروری در تعدادی از روستاهای استان با چالش مواجه شده است.

حقی‌راد اظهار کرد: طی سال‌های گذشته، بارش‌ها کاهش یافته و آورد رودخانه‌ها کم شده است. در این میان، پنج روستا که از رودخانه مذکور بهره‌مند بودند، تحت تأثیر این شرایط قرار گرفته‌اند و با محدودیت منابع آبی روبه‌رو هستند.

 شناسایی هزار مورد تغییر کاربری غیرمجاز در استان زنجان

داود حیدری، مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی استان زنجان هم در ادامه این نشست گفت: حل ریشه‌ای مشکل تغییر کاربری اراضی، نیازمند اقتصادی و تجاری شدن کشاورزی است تا کشاورزان خود انگیزه حفظ زمین‌هایشان را داشته باشند.

حیدری اظهارکرد: در صورتی که کشاورزی از حالت سنتی خارج نشود و منفعت اقتصادی برای کشاورز ایجاد نکند، تغییر کاربری اراضی همچنان ادامه خواهد داشت. در کشورهای پیشرفته، نخست‌وزیر مستقیماً در حوزه کشاورزی ورود می‌کند اما در کشور ما، طی سال‌هایی موضوع ساده گرفته شده و همین امر باعث افزایش تخلفات شده است.

وی ادامه داد: از ابتدای سال ۱۴۰۱ تاکنون، حدود هزار مورد تغییر کاربری غیرمجاز شناسایی شد که ۴۰۰ مورد آن به صدور حکم منجر شده است. بیشترین این اقدامات در تعطیلات نوروز، اربعین و ایام خاص رخ داده است. با وجود این، گشت‌های حفاظتی، سامانه ۱۳۱ و همکاری دستگاه‌های مختلف، نقش مهمی در پیشگیری ایفا کرده‌اند.

مدیر امور اراضی استان زنجان افزود: از ابتدای اجرای قانون، ۴ میلیون و ۲۶۴ هزار هکتار از اراضی استان تحت پایش قرار گرفت که یک میلیون و ۹۲۱ هزار هکتار آن اراضی ملی و ۹۰۹ هزار هکتار اراضی غیرملی بوده است.

وی افزود: یکی از دستاوردهای مهم طرح یکپارچه‌سازی اطلاعات اراضی، جلوگیری از تشکیل ۶۵ هزار پرونده حقوقی بین کشاورزان و دولت بوده که صرفه‌جویی ۵.۴ همت  را به همراه داشته است.

حیدری تصریح کرد: پروژه یکپارچگی اراضی از دو سال پیش در استان آغاز شده و امسال سومین سال اجرای آن است. این طرح با هدف افزایشش بهره‌وری و کاهش خردشدگی اراضی دنبال می‌شود ، قطعات کوچک‌متراژ زمین در قالب واحدهای بزرگ‌تر تجمیع می‌شوند که این امر بازدهی کشاورزی را به شکل محسوسی بالا می‌برد.

وی با تأکید بر لزوم صدور مجوزهایی که کمترین اثر منفی را بر کشاورزی دارند، خاطرنشان کرد: در عین برخورد قانونی با متخلفان، نباید اجازه داد صدور مجوزهای غیرضروری سرمایه‌گذاری‌های نادرست را در اراضی کشاورزی ترویج کند. سیاست جهاد کشاورزی حرکت به سمت عدالت و جلوگیری از تبعیض در تصمیم‌گیری‌هاست.

واکسینه بیش از دو میلیون و ۱۰۰ هزار واحد دامی استان زنجان

محمدباقر حاج‌کاظمی، مدیرکل دامپزشکی استان زنجان گفت: طی پنج ماه گذشته، بیش از دو میلیون و ۱۰۰ هزار واحد دامی در استان واکسیناسیون شده‌اند که حدود یک‌چهارم آن مربوط به بیماری‌های مشترک بین انسان و دام بوده است.

بیان کرد: جمعیت دامی استان بیش از شش میلیون و ۲۰۰ هزار واحد است و نظارت بر سلامت آن‌ها، به‌ویژه در حوزه بیماری‌های مشترک، اهمیت بالایی دارد.

به گفته این مسئول؛ در چهار ماهه نخست امسال، حدود ۱۲ مورد بیماری مشکوک دامی شناسایی و واکسن لازم برای پیشگیری از آن‌ها تأمین شده است.

بنا بر اعلام مدیرکل دامپزشکی استان زنجان؛ در این مدت ۸۴ هزار دوز واکسن تهیه و با نظارت‌های بهداشتی کامل در اختیار بهره‌برداران قرار گرفته است. همچنین پایش مستمر بیماری‌ها، تأمین دارو، کنترل عوامل بیماری‌زا، ارزیابی سلامت خوراک دام و انجام آزمایش‌های تخصصی از جمله اقدامات مهم اداره کل دامپزشکی استان زنجان بوده است.

نظارت بر کشتارگاه‌های دام نشان می‌دهد که در دو کشتارگاه استان بیش از ۱۹ هزار رأس دام کشتار شده و حدود ۳۶ تن فرآورده گوشتی غیربهداشتی از چرخه مصرف حذف شده است. همچنین در کشتارگاه‌های طیور، بیش از ۱۰ میلیون لیتر فرآورده پایش و ۹۱ تن ضایعات معدوم شده است.

مدیرکل دامپزشکی استان زنجان ادامه داد: در مراکز عرضه مانند قصابی‌ها،مرغ‌فروشی‌ها و تخم‌مرغ‌فروشی‌ها، طی چهار ماه گذشته حدود ۸ هزار مورد بازرسی انجام و ۱۱ تن فرآورده غیرقابل مصرف معدوم شده است. برای متخلفان نیز ۹۰ پرونده تشکیل و به مراجع قضایی ارسال شده است.

کشاورزان؛ گرانفروش نیستند

عبداله جعفری،  مدیر تعاون روستایی استان زنجان  نیز در ادامه با اشاره به عملکرد شبکه تعاونی‌های روستایی در استان زنجان گفت: در حال حاضر حدود ۹۰ هزار نفر عضو فعال در تعاونی‌های روستایی زنجان داریم که این شبکه به‌صورت گسترده در حوزه‌های مختلف کشاورزی و حمایت از تولیدکنندگان فعالیت می‌کند.

جعفری اظهارکرد: طی سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ تعاونی‌های روستایی استان توانستند رتبه برتر کشوری را کسب کنند و رکورد خرید تضمینی محصولات کشاورزی را به‌صورت مستمر بشکنند. این موفقیت‌ها حاصل بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و سازمانی تعاونی‌ها و همکاری نزدیک با دستگاه‌های اجرایی است.

وی با اشاره به به نقش تعاونی‌ها در تنظیم بازار محصولات کشاورزی، به ویژه سیب‌زمینی، افزود: در ایام افزایش قیمت سیب‌زمینی با استفاده از ظرفیت شبکه تعاونی‌های روستایی، انتقال محصول از استان‌های تولیدکننده به زنجان صورت گرفت که توانست به کنترل و تنظیم بازار کمک قابل توجهی کند.

مدیر تعاون روستایی زنجان درباره موضوع قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی، تشریح کرد: قیمت‌ها تابع قوانین عرضه و تقاضا هستند و کشاورزان به عنوان تولیدکنندگان اصلی در تعیین قیمت نقش مستقیم دارند.

او تاکید کرد: افزایش قیمت معمولاً به دلیل کاهش عرضه یا دخالت واسطه‌ها است و گرانفروشی از سوی کشاورزان صحت ندارد.

جعفری با اشاره به شناسایی بیش از ۷۰۰ شغل تخصصی کشاورزی توسط اتاق اصناف و همکاری با سازمان تعاون روستایی، اضافه کرد: این اقدام به منظور تجهیز و حمایت مشاغل تخصصی کشاورزی انجام شده و برنامه‌های توسعه‌ای در این زمینه ادامه دارد.

 شناسایی سایت‌های مستعد برای ایجاد شهرک‌های تخصصی صنایع تبدیلی و زنجیره ارزش در زنجان

علی عیوضی، مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی استان زنجان هم گفت: شرکت شهرک‌های کشاورزی استان از سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را آغاز کرده و طی این مدت نزدیک به ۱۰۴ پروژه در چهار سال مختلف اجرا و حدود ۶۱ مورد از آنها به بهره‌برداری رسیده است.

عیوضی با اشاره به فعالیت یک برند بین‌المللی، گفت: این شرکت محصولات متنوعی همچون گوجه‌فرنگی و توت‌فرنگی را تولید می‌کند که بخش عمده‌ای از آنها به روسیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.

وی درباره زیرساخت‌ها و فناوری‌های نوین شهرک‌ها، ادامه داد: سیستم‌های مستقل و زیرساخت‌های پیشرفته در شهرک‌ها پیاده شده و مشابه‌سازی آنها در شرکت‌های دیگر نیز در حال انجام است. با رایزنی‌های انجام شده با شرکت آب منطقه‌ای، مشکل تامین آب به زودی رفع خواهد شد تا بهره‌وری منابع آبی افزایش یابد.

او تاکید کرد: با توجه به تولید گلخانه‌ای در محیط ایزوله، رعایت شرایط علمی و استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت این شهرک‌ها ضرورت دارد.

مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی زنجان با اشاره به شناسایی سایت‌های مستعد برای ایجاد شهرک‌های تخصصی صنایع تبدیلی و زنجیره ارزش، تصریح کرد: مراحل استعلامات برای راه‌اندازی این شهرک‌ها آغاز شده است.

توزیع تجهیزات خورشیدی برای تأمین آب شرب و بهداشت

محمدرضا امین ارفع، مدیر امور عشایر استان زنجان با اشاره به خدمات ارائه‌شده به جامعه عشایری گفت: اداره امور عشایر استان زنجان که در سال ۱۳۹۶ تأسیس شده است، هم‌اکنون جامعه عشایری متشکل از حدود ۲۸۱۵ خانوار و نزدیک به ۶۰ هزار نفر را زیر پوشش دارد. این جمعیت عشایری عمدتاً از روستاهای اطراف استان بوده و تحت حمایت این اداره قرار دارند.

مدیر امور عشایر استان زنجان اضافه کرد: در حوزه زیربنایی و معیشتی، طی سال‌های اخیر اقدامات متعددی انجام شده است. به‌عنوان نمونه، پروژه آبرسانی پایدار به طول حدود ۵.۵ کیلومتر با اعتباری بالغ بر ۲.۵ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری رسید که در فاز دوم آن، سه رشته آب‌رسانی دیگر نیز به شبکه متصل شدند. این اقدامات باعث شده است تا همه عشایر تحت پوشش، از آب شرب پایدار بهره‌مند شوند.

وی همچنین با اشاره به توزیع تجهیزات خورشیدی برای تأمین آب شرب و بهداشت بر اهمیت توسعه خدمات به جامعه عشایری و رفع نیازهای آنها تأکید کرد و افزود: از تلاش‌های انجام شده برای بهبود شرایط زندگی عشایر استان زنجان تلاش خواهیم کرد.

تمهیدات تأمین نهاده‌های کشاورزی در زنجان

عبدالحسین ادیبان، مدیر شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان زنجان گفت: این شرکت تأمین‌کننده نهاده‌های پایه کشاورزی شامل کودها و سموم یارانه‌ای در استان است که نقش بسیار مهمی در حمایت از کشاورزان ایفا می‌کند.

ادیبان افزود: در حال حاضر شبکه گسترده‌ای متشکل از ۶۲ کارگزار در سطح شهرستان‌های استان زنجان فعال است که نهاده‌ها را به کشاورزان عرضه می‌کنند.

وی همچنین از برنامه‌ریزی برای تأمین نهاده‌ها و توزیع آنها در سال جاری خبر داد و خاطرنشان کرد: تدارک لازم برای شروع توزیع نهاده‌ها با هدف حمایت از کشاورزان استان فراهم شده و امیدواریم با همکاری همه دست‌اندرکاران، بتوانیم اهداف سازمان جهاد کشاورزی استان را در افزایش عملکرد واحدهای تولیدی محقق کنیم.