پایگاه خبری صدای زنجان/ لیلا محمدی: در شرایطی که شرکت آب منطقه‌ای زنجان بر لزوم کشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی کم در شرایط بحران آب تاکید داشته و ان را اقدامی در حفظ و نگهداری از منابع آبی می‌داند، انتقادات به برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی برای کشت هندوانه در استان زنجان که در سطح 1500 هکتاری اجرا می‌شود بالا گرفته است. منتقدان صادرات هندوانه را مساوی با صادرات آب مجازی می‌دانند! موضوعی که جهاد کشاورزی استان زنجان آن را قبول ندارد!

طرح کشت نشایی هندوانه و خربزه در استان زنجان که از سال گذشته آغاز شده، در مدت کوتاهی با استقبال قابل توجهی روبه‌رو شده است. سطح زیرکشت این طرح در سال جاری به بیش از ۶۰۰ هکتار افزایش یافته است. مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان معتقد است: کشت نشایی هندوانه و خربزه در استان زنجان؛ گامی نو در افزایش بهره‌وری کشاورزی و استفاده بهینه از آب است و برخلاف تصورات عموم؛ اتفاقا دارای مزیت اقتصادی است و طبق الگوی کشت ارائه شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی باید این محصول در سطح 1500 هکتار از استان زنجان کشت شود.

البته منتقدان به این دیدگاه می‌پرسند: چرا باید در شرایط بی‌آبی همچنان هندوانه در استان زنجان کشت شود؟

کمبود آب چند سالی است که گریبانگیر استان زنجان شده و در این میان کشاورزی سهم مهمی در مصرف آب دارد. البته امنیت غذایی و وابسته نبودن به کشورهای دیگر با توجه به شرایط ایران هم نکته‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد و عقلانی این است که؛ تولید و صادرات محصولات کشاورزی باید متناسب با ظرفیت‌های زیست‌محیطی کشور باشد.

بسیاری از مردم و حتی برخی از کارشناسان عقیده دارند که کشت هندوانه به آب زیادی نیاز دارد از این رو می‌گویند؛ علی‌رغم اینکه در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد، صادرکننده آب مجازی (حدود ۸ میلیارد مترمکعب سالانه) است. یکی از مصادیق صادرات آب مجازی، صادر کردن محصولات آب‌بر کشاورزی است.

مسیح اله محمدی مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان میگوید هندوانه آنچنان که تصور می شود و بیان می گردد محصول آب بری نیست او میزان نیازاستاندارد آبی هندوانه را 5140 مترمکعب در یک فصل زارعی بیان می کند که در مقایسه با برخی محصولات اکر میزان بهره وری آب در محصولات مختلف را در نظر بگیریم عدد قابل قبولی است

مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان معتقد است: در برنامه‌ریزی جهت برون رفت از شرایط کمبود آب باید به بهره‌وری آب توجه جدی داشت یعنی در قبال مصرف آبی که داریم، چه مقدار محصول تولید می کنیم.  در پرورش و تولید هندوانه و تمامی محصولات کشاورزی که هدف کشت قرار می‌گیرند؛ قطعا  توجه به گزینه مزیت اقتصادی تولید مدنظر است و در برنامه ریزی کاشت محصولات مورد توجه قرار می گیرد

به گفته محمدیطبق تحقیقاتی که در سال زراعی ۹۹_۹۸ صورت گرفته بهره وری آب در هندوانه در استان زنجان ۱۷.۸ کیلو گرم در متر مکعب می باشد که نسب به استانهای مورد مطالعه در همان تحقیق (سمنان، خوزستان، کرمان، فارس، و ...)بیشترین بوده است به این معنی که هر مترمکعب آبی که مصرف می شود میزان ۱۷.۸ کیلوگرم محصول تولید می‌کند که اگر متوسط هر کیلوگرم هندوانه را 15 هزار تومان (در بازار فعلی زنجان) در نظر بگیریم قیمت ۱۷.۸ کیلو هندوانه می‌شود ۲۶۷ هزار تومان که در واقع همان میزان بهره وری اقتصادی محصول خواهد بود در حالی که بهره وری آب در محصول گندم در توسط کشوری 0.3 تا 1.5کیلوگرم در مترمکعب است یعنی تقریبا یک دوازدهم هندوانه! در یونجه این میزان بالاست و در حدود 0.25 است. یعنی میزان مصرف آب برای تولید هر کیلو یونجه بسیار بالاتر از هندوانه است. بهره‌وری آب در محصول جو نیز 1.19 است . ولی نکته ای که مطرح هست بر اساس نیاز الگوی کشت بر اساس شرایط و معیارهای که در آن وجود دارد میزان سطح تولید و مجاز برای کشت یک محصول با توجه به سیاستهای اصلی کشور و نیاز به تامین  امنیت غذایی علیرغم داشتن نیاز آبی متفاوت سطح زیر کشتی را به مراتب بالاتر از محصولی مثل هندوانه تعیین می گردد.

** کشت محصول هندوانه در کنار گندم و جو و یونجه لازمه کشور است

گفتنی است؛ جزء "ب" ماده ۳۸ قانون برنامه هفتم توسعه که بر اساس این قانون به‌ منظور تقویت و حفظ منابع آبی کشور، وزارت امور اقتصادی و دارایی (گمرک جمهوری اسلامی ایران) مکلف است سالانه نیم درصد از ارزش محصولات کشاورزی و غذایی پر آب‌بر صادراتی خلاف الگوی کشت را به‌عنوان عوارض اخذ و هر سال نیم درصد به این عوارض اضافه نماید تا در پایان سال پنجم میزان آن به دو و نیم درصد برسد.

با این حال منتقدان به کشت هندوانه معتقدند که علاوه بر این تصمیمات باید الگوی کشتی متناسب با توان و ظرفیت زیست محیطی هر منطقه وجود داشته باشد.

اما وزارت جهاد کشاورزی اصرار دارد که محصولی مانند هندوانه آب بر نیست (نیاز خالص آبیاری هندوانه حداقل ۳۲۰۰ و حداکثر ۶۱۷۰ متر مکعب در هکتار است) و این وزارت‌خانه برای اثبات حرف خود، به میزان آب مصرفی گندم استناد می‌کند که برای کشت هر هکتار از زمان کاشت تا برداشت، تقریباً ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ متر مکعب، منابع آبی نیاز است اما باید پرسید که تولید هندوانه در مقابل گندم چقدر ضرورت دارد؛ ضمن اینکه کشور همیشه با مازاد تولید هندوانه رو به رو بوده از این رو جز ارزان‌ترین محصولات در بازار محسوب می‌شود.

مسیح‌اله محمدی، مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان معتقد است که وظیفه جهاد کشاورزی، تامین امنیت غذایی است در نتیجه کشت محصول هندوانه و یا سایر محصولات مورد نیاز کشور در کنار گندم و جو و یونجه لازمه کشور است البته به شرطی که مصرف بهینه آب در نظر گرفته شود.

محمدی با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی موظف است طبق برنامه الگوی کشت اقدام کند، اضافه می‌کند: یکی از گزینه های مورد توجه در تهیه و اعلام الگوی کشت برای مناطق مریت اقتصادی است. محمدی الگوی کشت را تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار مبتنی بر سیاست‌های کلان کشور، دانش بومی کشاورزان و بهره‌گیری بهینه از پتانسیل‌های منطقه‌ای با رعایت اصول اکوفیزیولوژیک تولید محصولات کشاورزی در راستای حفظ محیط زیست»  می داند . موضوع فوق این نکته را نمایان می‌سازد که در بسیاری از مناطق کشور، کشت محصولات زراعی، باغی می بایست متناسب با پتانسیل‌های منطقه‌ای و عوامل تولید باشد. از سوی دیگر میزان کشت محصولات کشاورزی در یک منطقه باید با توجه به منابع موجود، قیمت محصولات، هزینه‌های تولید، عملکرد محصول، نیاز کشور و سیاست‌های درست انجام شود و تصمیم‌گیری در انتخاب گیاهان زراعی یا باغی مناطق مختلف براساس زیر ساخت‌های موجود، مسائل اجتماعی – اقتصادی و سطح تکنولوژی با حفظ منابع پایه تولید در جهت تامین نیازهای اساسی کشور باشد

مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان با بیان اینکه الگوی کشت محصولات هر ساله به صورت جامع و کامل از سوی وزارتخانه متبوع به ادارات استانی ابلاغ می‌شود و برنامه هر شهرستان نیز در قالب برش شهرستانی ابلاغ می‌شود، می‌گوید: هندوانه  نیز یکی از محصولات درج شده در این برنامه می باشد همانطور که پیاز، لوبیا، گوجه فرنگی و سایر محصولات باید به اندازه نیاز در کشور پرورش و تولید یابند. بر اساس  برنامه ابلاغی سطح زیرکشت اعلامی برای هندوانه در استان زنجان 1500 هکتار است و ارائه خدمات جهاد کشاورزی به محصولات کشت شده که  بیش از برنامه مذکور ممنوع است.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان با اشاره به نظارت‌های صورت گرفته از سوی مسئولان ملی در خصوص نحوه اجرای برنامه الگوی کشت محصولات در استان زنجان می‌گوید: زنجان جزو استان‌های برتر کشور در راستای اجرای برنامه الگوی کشت بوده و میزان تطبیق اقدامات صورت گرفته در سال زراعی گذشته  در حدود 95 درصد بوده است.

**الگوی کشت ارائه شده ایراداتی دارد

اما اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان که گویا مخالف الگوی کشت مصوب شده به این روال است در گفت‌وگو با صدای زنجان معتقد است: اگر الگوی کشتی هم مصوب شده باشد تصورم این است که ایراداتی دارد. الگوی کشت برای برنج هست اما آیا الگوی کشت برنج برای استانی که با چالش آب روبروست درست است؟ در حال حاضر در استان زنجان شاهد کاشت محصولات پرآب‌بری همچون لوبیا، یونجه، هندوانه و برنج و سیب زمینی هستیم که صادرات آن‌ها مساوی با «صادرات مجازی آب» می‌تواند باشد. فکر می‌کنم باید در کشاورزی به سمت محصولاتی برویم که نیاز آب کمتری دارند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان اضافه می‌کند: البته نظر ما عدم مصرف آب در بخش کشاورزی نیست چرا که بدون آب محصولی پرورش نمی‌یابد، حرف ما این است که در شرایط بی‌آبی، تدبیری بیاندیشیم. مثلا توسعه گلخانه‌ها در اولویت باشد. به نظرم وقتی گوجه فرنگی در گلخانه پرورش یابد، زودتر هم روانه بازار می‌شودف قدرت رقابت پذیری‌اش بالا می‌رود، درحالی که اگر این محصول با توجه به آب و هوای زنجان بعد از رقیب وارد بازار زنجان می‌شود، خب در وضعیتی که بازار زنجان از این محصول اشباع شده است، قیمت عرضه و نهایی گوجه فرنگی کمتر از نهاده‌های مصرفی در پرورش این محصول بوده است در نتیجه اصلا مقرون به صرفه نیست که این محصول کشت شود. اما اگر این محصول به موقع وارد بازار شود به قیمت منطقی به فروش می‌رود. موارد مذکور باید در قالب برنامه مدنظر مسئولان ذیربط باشد.

**کشت نشایی هندوانه و خربزه در استان زنجان؛ گامی نو در افزایش بهره‌وری کشاورزی

**کشت نشایی هندوانه و خربزه در استان زنجان؛ گامی نو در افزایش بهره‌وری کشاورزی

محمدی در خصوص اقدامات جهاد کشاورزی استان زنجان در کشت منطقی محصولات کشاورزی به ویژه هندوانه و خربزه با توجه به تغییرات اقلیمی و خشکسالی پیش رو به صدای زنجان می‌گوید: طرح کشت نشایی هندوانه و خربزه در استان زنجان که از سال گذشته آغاز شده، در مدت کوتاهی با استقبال قابل توجهی روبه‌رو شده است. سطح زیرکشت این طرح در سال جاری به بیش از ۶۰۰ هکتار افزایش یافته است.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان با بیان اینکه کشت نشایی پیوندی مزایای متعددی دارد که از آن جمله می‌توان به مقاومت بالا در برابر بیماری‌ها، خشکی و شوری خاک، نیاز آبی کمتر، امکان کشت در زمین‌های کم‌بازده، بازارپسندی مطلوب و کوتاه شدن دوره رشد اشاره کرد، اضافه می‌کند: این نوع کشت در منطقه چایپاره پایین زنجان از اوایل اردیبهشت آغاز شده و تا اوایل خرداد ادامه دارد. در هر هکتار بین 8 هزار تا 10 هزار  بوته نشا استفاده می‌شود که نسبت به کشت بذر، تراکم را حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش می‌دهد.

به گفته این مسئول؛ استفاده از مالچ پلاستیکی در کنار کشت نشایی نیز به حفظ رطوبت خاک، کاهش رشد علف‌های هرز، کاهش فرسایش خاک و مدیریت بهینه آبیاری کمک می‌کند.  از مهم‌ترین ارقام نشا هندوانه مورد استفاده در استان می‌توان به بیکر، یواس اگری‌سید و ناسکو اشاره کرد.ارقام نشایی معمولاً دوره رشد ۸۵ روزه دارند و برداشت محصول از اواسط مرداد ماه آغاز می‌شود.

 از جمله اهداف و برنامه‌های مدیریت زراعت استان زنجان در این زمینه، می‌توان به افزایش سطح زیر کشت نشایی، تغذیه متعادل، توسعه کشت مکانیزه، انتخاب ارقام مقاوم به تنش‌های محیطی و ارتقاء بهره‌وری منابع اشاره کرد.

ازمزایای کشت نشایی سبزی و صیفی جات شامل صرفه‌جویی در مصرف نهادها از جمله آب و کود و سم است، اظهار کرد:  کاهش دفعات کارگری برای تنک کردن محصول و مبارزه مکانیکی با علف های هرز و کشت زودهنگام گیاه و عرضه آن در زمان مناسب به بازار است.

مسیح‌اله محمدی، مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان با بیان اینکه کشت نشایی محصولات سبزی و صیفی را می‌توان در تمام مناطق استان کشت کرد ، عنوان می‌کند: میزان استقبال کشاورزان از کشت نشایی محصولات سبزی و صیفی بیش از حد انتظار بوده و جهاد کشاورزی در راستای ترغیب کشاورزان برای این نوع کشت، اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی ایجاد مزارع الگوی ، تدوین بروشور و نشریه در این زمینه کرده است. استفاده از نشاء باعث کاهش هزینه بذر مصرفی از طریق کاهش مصرف بذر می شود. در زمان هایی که به هر دلیلی کشت با تاخیر انجام می گیرد کشت نشایی می تواند زمان از دست رفته را جبران کند.

**هندوانه آنچنان که می گویند محصول آب‌بر نیست و این مهم اشتباهی است که مصطلح شده است

به گفته محمدی؛ کشت نشایی محصولات زراعی و باغی را شاید از جهاتی بتوان یک انقلاب در کشاورزی به حساب آورد؛ چرا که موجب افزایش قابل توجه عملکرد محصول و کاهش میزان حجم آب مصرفی می‌شود. از طرفی نیز با توجه به افزایش روزافزون سطح زیرکشت محصولات مختلف سبزی و صیفی، به‌ویژه توسعه سیستم‌های کشت گلخانه‌ای، توجه به هسته‌های اولیه تولید، یعنی بذر و نشاء اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت و تولید نشاء به‌عنوان یک حرفه اشتغال‌زا و پردرآمد نقش مهمی در این زمینه خواهد داشت.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان زنجان با تکرار این که «هندوانه به آنچنان که می گویند محصول آب‌بر نیست و این مهم اشتباهی است که مصطلح شده است»، عنوان می‌کند: آب مجازی و واقعی  در معقوله تولید تمام محصولات داریم! اصلا مگر ماهیت کشاورزی چیزی غیر از تولید است؟ تمامی محصولات برای تولید، به آب نیاز دارند، از کشاورزی گرفته تا صنعت آب در فرآیند تولید جزو ضروریات است. در تمام دنیا هر محصولی که صادر می شود برای تولید آن آب مصرف شده و به شکلی صادرات آب نیز محسوب می لزوما محصولی که در ظاهر خشک است و آب‌دار نیست، جزو محصول  با نیاز آبی کم محسوب نمی شود هندوانه محصول آب‌داری هست اما آب زیادی نیاز ندارد. نیازآبی استاندارد گیاه، مشخص است. نیاز آبی  استاندارد هندوانه در یک فصل زراعی  5140 مترمکعب  است  آبیاری است.

**متولیان حوزه کشاورزی برای مصرف بهینه آب در این بخش باید برنامه‌ریزی کنند

با این حال اکبر باقری با بیان اینکه مصرف آب در بخش صنعت تا حدودی نظام‌مندتر است نسبت به کشاورزی ادامه می‌دهد: در حوزه شرب، پوسیدگی تاسیسات و لوله‌های اصلی را شاهدیم  و ما نیز حساست تمام را در آبرسانی به خانوارها را داریم اما در بخش کشاورزی که بیشترین مصرف را دارد باید برنامه مدونی تهیه شود. باید قبول کنیم که منابع آبی در حال پایان است و انتظار اقدام منطقی از سوی برنامه‌ریزان را داریم.

انتهای پیام/