پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ لیلا محمدی: در نشست صدای زنجان با مسئولان ذیربط استانی در قالب میزگرد با عنوان «آب در خط پایانی» نتیجه این شد که؛ اگر قرار باشد با مدیریت جزیره‌ای هر دستگاه کار خودش را بکند و در قبال آب و محیط زیست احساس مسئولیت نکند و به فکر پر کردن فایل‌های عملکردش برای ارسال به وزارتخانه متبوع جهت رتبه‌بندی باشد، وضعیت آب روز به روز وخیم‌تر خواهد شد!

با توجه به تشدید خشکسالی میزگردی با عنوان «آب در خط پایان» با حضور کاوه حقیقی، مدیرکل بحران استان زنجان، اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای، بهنام نجفی معاون بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای زنجان، علی‌محمد نادرخانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان، اکبر کرامتی، مدیرکل جهاد کشاورزی، امیرعلی مسیبی، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت، عبدالرضا اعتمادیان، دبیر خانه کشاورز استان زنجان و محمدرضا یافتیان، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان در محل دفتر صدای زنجان برگزار شد. بخش سوم و نهایی این نشست به ضرورت اهمیت برنامه‌ریزی دقیق در وزارت‌خانه‌ها به ویژه جهاد کشاورزی و نیرو و راهکارهای این دو وزارتخانه و به تبع ان ادارات جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای در قبال خشکسالی‌ها می‌پردازد که در ادامه نظرات مسئولان ذیربط را می‌خوانید.

آمارها درست نیست، کشاورزی 90 درصد آب تولیدی را مصرف نمی‌کند!

صدای زنجان: در آمارهای مربوط به مصرف آب در بخش‌های صنعت و کشاورزی بین مسئولان وزارت نیرو و جهاد کشاورزی اختلاف نظر هست، آیا با این آمارها می‌توان برای خشکسالی پیش رو و بحران آب برنامه‌ریزی درستی کرد؟

عبدالرضا اعتمادیان، دبیر خانه کشاورز استان زنجان: متاسفانه در حال حاضر شاهد شانه خالی کردن دستگاه‌های متولی در نگهداری آب هستیم. تمامی آب ذخیره شده در پشت سدهای احداث شده به کشاورزی اختصاص یافته است؟ آب برداشت شده از رودخانه کم است، در سدها نیز ورودی و خروجی آب (آب سطحی) مشخص است. مصرف آب بخش کشاورزی از آبهای سطحی 40 درصد است نه 90 درصد! پس آمارها غلط‌‌اند و هر گونه برنامه‌ریزی طبق آن صدمه‌زننده است. 

نصب کنتورهای هوشمند و تحویل حجمی اب و جلوگیری از برداشت غیرمجاز می‌تواند در نگهداری آب کمک شایانی کند در این زمینه چه اقدامی صورت گرفته است؟ دوستان وزرات نیرو پاسخ دهند و محاسباتشان را در این خصوص اعلام کنند.

کاوه حقیقی، مدیرکل بحران استان زنجان: میزان مصرف در کشاورزی 90 درصد و حتی بالاتر است، این مهم طبق آمارها اعلام می‌شود، بالاخره معیار ورودی و خروجی سد که دارای کنتور حجمی است صورت گرفته است. آب برداشت شده از رودخانه فصلی قابلیت ثبت ندارد یا میزان برداشتهای غیرمجاز از چاه غیرمحاز که قابلیت ثبت ندارد. شاید آمارها و درصدهای اعلامی در خصوص مصرف آب در بخش‌های کشاورزی و صنعتی درست نباشد اما این آمارها بر اساس مصرفی بوده که اتفاق افتاده است.

اکبر کرامتی، مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان: میزان محصول تولیدی، میزان مصرف اراضی آبی و نیاز آبی هر گیاه کاملا مشخص است.

در بهترین شرایط نیاز آبی گیاهان در حدود 63 درصد را تامین کرده‌ایم یعنی 37 درصد به گیاهان و محصول پرورشی بدهکاریم! میزان برداشت بخش کشاورزی از آب، 1.3 میلیارد مکعب (سالانه) است، سطح اراضی کشاورزی اعم از دیم و آبی 830 هزار هکتار است.

هنوز بخشی از محصولات پرورشی در اراضی استان زنجان به صورت سنتی و غرقابی آبیاری می‌شوند!

کاوه حقیقی، مدیرکل بحران استان زنجان: اصلاح و نحوه آبیاری مهم است. هنوز در استان مزارعی داریم که به صورت غرقابی و سنتی ابیاری می شود. دنیا به سمت ابیاری نوین می رود و الان به سمت ابیاری زیرسطحی رفته است تا میزان تبخیر و تعرق را کاهش و نیاز ابی گیاه را افزایش دهد. اصلاح الگوی مصرف آب در کشاورزی باید تغییر یابد.

بهنام نجفی، معاون بهره‌برداری و حفاظت شرکت آب منطقه‌ای زنجان: توسعه آبیاری به معنای افزایش روش ها و تکنولوژی های آبیاری در یک منطقه است، به منظور استفاده بهینه از آب و افزایش تولیدات کشاورزی استان زنجان، که یک منطقه کشاورزی است، توسعه آبیاری می‌تواند به معنای بهبود روش‌های آبیاری سنتی، گسترش آبیاری تحت فشار و استفاده از تکنولوژی‌های نوین باشد.

در مقیاس حوزه ای و استانی ابیاری تحت فشار زمانی مثمر می شود که منجر به کاهش حجمی آب شود.

با برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت صحیح آب، می‌توان از هدررفت آب جلوگیری کرد و استفاده بهینه از آب را تضمین کرد. این شامل تعیین میزان آب مورد نیاز هر گیاه، زمان آبیاری مناسب، و روش‌های بهینه آبیاری است.

صدای زنجان: استانداری زنجان در قبال خشکسالی پیش رو چه برنامه‌ای دارد؟

کاوه حقیقی، مدیرکل بحران استان زنجان: موضوع خشکسالی چندین دهه است که دنیا را درگیر خود کرده است، پدیده زمین گرمایی بیشتر در مناطق خشک و نیمه خشک تاثیرگذار بوده است. ایران دارای اقلیم خاصی است در یک سمت شاهد بهار و در سمت دیگر بهار را شاهدیم در کشور ما 4 فصل را هم می‌توانیم تجربه کنیم لذا متاثر از تغییرات اقلیمی است. اکثر کشورهای دنیا با پدیده خشکسالی درگیرند و ایران هم مستثنی نیست.

بر اساس قوانین و مقررات موجود در کشور، تمامی وزارتخانه‌ها در مبارزه با خشکسالی و مواجهه با این پدیده دارای دستورالعمل بوده و ادارات کل تابعه نیز موظف به اجرای آن هستند.

سازمان مدیریت بحران کشور طبق ماده 14 قانون مدیریت بحران مصوب سال 1398 به شرح تمامی دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها می‌پردازد. بند «پ» ماده 14 این قانون به وظایف وزارت نیرو می‌پردازد. جزو 2 این بند اذعان دارد که وزارت نیرو باید دستورالعملی را برای مقابله با اثرات خشکسالی ارائه دهد.

این دستورالعمل و اقدامات پیشگیرانه از سوی وزارت نیرو تهیه و ابلاغ شده و در حال حاضر چراغ راهی برای مبارزه با آثار سوء ناشی از خشکسالی است.

در این دستورالعمل به صورت کاملا علمی و کاربردی به شرح وظایف دستگاه‌ها پرداخته شده است، اسناد بالادستی بررسی شده که نمونه آن سند چشم انداز 20 ساله آب کشور، سیاست‌های کلی پیشگیری از کاهش خطرات ناشی از حوادث طبیعی و غیرمترقبه، قوانین 5 ساله کشور، قوانین مربوط به مصوبات مجلس و هیئت وزیران با موضوع خشکسالی است که بر اساس آن کارگروه ملی تشکیل و دستورالعمل مذکور ابلاغ شده است.

ستاد مدیریت بحران از ابتدای سال به دستگاه‌های اجرایی این دستورالعمل را ابلاغ کرده و ارگان‌ها موظف به اجرای برنامه‌ها طبق دستور هستند، لازم به ذکر است ارزیابی‌های لازم نیز از سوی مدیریت بحران استانئداری زنجان در خصوص نحوه اجرای این دستورالعمل در دستور کار قرار خواهد گرفت.

وظایف کارگروه استانی، ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های ذیربط، جلوگیری از تداخل مسئولیت‌های محوله بین ارگان‌ها، هماهنگی لازم با شهرها، استان‌ها و حتی کشورهای همجوار مورد توجه است.

کشور ما همواره میزبان گردوخاک بوده است وگرنه گردوغبار محلی در کشور و به تبع آن استان زنجان آنچنان نگران‌کننده نیست. متاسفانه از ابتدای سال زنجان میزبان گردوغبار با منشا خارجی و مشخصا کشور عراق بوده است لذا پدیده خشکسالی کشورهای همجوار را درگیر کرده است که ضروری است اقدامات فراملی نیز در دستور کار باشد.

وظیفه خطیر و مهم جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در قبال خشکسالی

جدول اقدامات ارگان‌های مسئول ذیربط طبق دستورالعمل پیشگیری از خشکسالی جالب است! طبق این دستورالعمل 61 وظیقه برای دستگاه‌های مسئول تدوین شده که عمده مسئولیت متوجه جهاد کشاورزی و سازمان‌های وابسته آن است (نزدیک 28 وظیفه از 61 وظیفه نامبرده). بعد از جهاد کشاورزی، وزارت نیرو در ردیف دوم قرار دارد و سایر وزارتخانه‌ها نیز وظایفی دارند.

وظیفه وزارت راه و شهرسازی و هواشناسی بروزرسانی اطلس اقلیمی و میکروکلیمایی ایران است اما همانطور که گفته شد وزارت کشاورزی بحث توسعه سیستم‌های نوین آبیاری، ارزیابی اثرات خشکسالی در کشاورزی، دام طیور و آبزیان و شیلات، تدوین برنامه بهینه سازی مصرف آب در بخش شیلات با روشهایی نظیر اصلاح مزارع سنتی، بازچرخانی آب و ذهاب و توسعه صنایع تبدیلی، توجه به بیمه محصولات تولیدی این بخش را طبق این دستورالعمل باید اجرایی کند.

وظیفه تبیین شده برای وزارت نیرو؛ تدوین ضوابط مدیریت ریسک، ارائه الگوی بهین مصرف آب با شاخص‌های بهره‌وری است.

صدای زنجان: برای انجام برنامه‌ها و پروژه‌ها با هدف پیشگیری و مقابله با خشکسالی و بحران آب نیازمند تخصیص بودجه قابل توجه است؟ ستاد بحران، استانداری و ارگان‌های ذیربط در این زمینه در سطح ملی چه رایزنی‌های نتیجه‌بخشی داشته اند؟

اکبر کرامتی، مدیرکل جهاد کشاورزی استان زنجان: پیش از اینکه مدیرکل بحران استان زنجان در این زمینه پاسخ دهند به عنوان مدیر اداره‌ای که چند وقت پیش با آفت درگیر شده و نیاز فوری به اعتبار برای مقابله با جمعیت ملخ را داشته است اجازه دهید بگویم که؛ خشکسالی عامل افزایش جمعیت آفت است، برخی از حشرات که تا دیروز در طبیعت زندگی می‌کردند اما با خشکسالی تبدیل به آفت شده‌اند از جمله زنجره مو و ملخ و غیره.

چند وقت پیش با آفت ملخ درگیر یودیم که اگر همراهی مدیریت بحران نبود نمی‌توانستیم به موقع مبارزه اثربخشی علیه این آفت داشته باشیم. سال گذشته سطح مبارزه 14 هزار هکتار بود اما با ورود به هنگام مدیریت بحران و جذب اعتبار، این سطح در 8 هزار هکتار انجام گرفت و به خوبی موفق به مقابله با ملخ شدیم.

کاوه حقیقی، مدیرکل بحران استان زنجان: برای سازمان برنامه و بودجه کشور وظیفه مذکور تبیین شده است. پیش بینی اعتبار برای آب شرب تمیز و سالم و بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی، رعایت آمایش سرزمینی با همکاری سازمان مدیریت بحران مورد توجه است. بر اساس این دستورالعمل اگر باید اقدامات دستگاه ها پایش شود خوب است. عمده مصرف آب در کشور و استان، در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد. 90 درصد در بخش کشاورزی، 6 درصد شرب و 4 درصد صنعت!

نقش وزارت کشاورزی در اصلاح الگوی کشت مهم است، کشاورزی معیشت محور و یکی از بخش‌های مولد محسوب می‌شود. نمی‌توانیم انتظار تعطیلی کشاورزی را داشته باشیم. نیاز به تغییر الگوی معیشتی روستائیان و کشاورزان خرد هستیم که قطعا زمان طولانی باید صرف شود.

معیشت 90 درصد مردم روستا، کشاورزی است. در مصرف کشاورزی اگر اصلاحاتی داشته باشیم در کاهشی شدن مصرف آب نتیجه را می‌بینیم. اگر الان 90 درصد مصرف داریم؛ تبعات کشاورزی نادرست و غیراصولی است.

هدررفت آب از تاسیسات شرب و صنعت در حدود نیم تا یک درصد است که رقم ناچیزی است اما هزینه بالایی دارد و باید چندین میلیون و میلیارد دلار برای صرف کردن اعتبار کنار گذاشته شود در صورتی که می‌توانیم با یک دهم هزینه چند درصد مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش دهیم.

استفاد از پساب ضروری است، جاهایی که دسترسی سخت است ایجاد سیستم بازچرخانی اب سبب افزایش هزینه می شود و عملا استفاده از پساب به صلاح نیست. در شهرستانهای مختلف واحدهایی مستقرند که هزینه نقل و انتقال برای صنعتکار بیشتر از حفر چاه است.

صدای زنجان: یعنی از نظر شما استفاده از آب چاه و منابع آب زیرزمینی توسط صنایع از نوع واحدهای خرد که دستیابی به منابع آبی دشوار می‌باشد، وارد است؟

کاوه حقیقی، مدیرکل بحران استان زنجان: نه من چنین حقی به واحدهایی از این دست، نمی‌دهم اما با توجه به افزایش هزینه‌هایی که در امر تولید بر جا می‌گذارد و هزینه پساب به هزینه تولید اضافه می شود و فضا برای برداشت از چاه مجاز و غیرمجاز افزایش می‌یابد؛ اگر مشوق قانونی داده نشود صنایع به سمت استفاده از پساب هدایت نمی‌شوند.

از اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان زنجان انتظار نظارت دقیق را داریم

نظارت بر واحدهای صنعتی موضوع مهمی است. قانون هوای پاک، پسماند و غیره دستگاه متولی دارد اما اینکه دستگاه عریض و طویلی همچون صنعت، معدن و تجارت به درستی نظارت نکند قابل قبول نیست. اگر اداره صمت نظارت قانونی خود را به درستی انجام دهد، مثلا می‌تواند  در تمدید پروانه ورود کند. وجود مسئولیت برای دستگاه‌های دیگر، منافی وظیفه صمت نیست و باید این ارگان باید به نظارت خود را در حوزه الودگی اب و محیط زیست عمل کند.

با رعایت قوانین و دستورالعمل موضوعی و البته با همفکری می توانیم میزان مصرف آب در صنعت، کشاورزی و خانگی را کاهش دهیم.

معتقدم با هم افزایی می‌توانیم در وضعیت خشکسالی و بحران آب عاقلانه رفتار کرده و موفق هم شویم. در آب شرب خانگی انشعابات غیرمجاز زیادی به ویژه در روستاهای اطراف زنجان داریم که باید برای مقابله با آن دست به کار شویم. پساب باید جایگزین آب خام شود و صنایع را برای استفاده از پساب تشویق کنیم.

با توجه به مسائل مطروحه به نظر شما عامل رسیدن منابع آبی زنجان به خط پایان، بی‌برنامه‌گی است یا پدیده طبیعی خشکسالی؟

محمدرضا یافتیان، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان: دغدغه آب در بین کشاورزان از سال‌ها پیش یعنی قبل از انقلاب وجود داشت، بعد از انقلاب نیز بحث خودکفایی در کشاورزی مطرح شد، با گسترش کشت مواجه شدیم، این مهم خوشایند بود ضمن اینکه هدف مطلوب بود اما متاسفانه مسیر را بد انتخاب کردیم. در دوران سازندگی به صنعتی‌سازی تاکید کردیم بدون اینکه ابزارش را به درستی استفاده کنیم.

اگر الان به این وضعیت دچار شده‌ایم از گفته‌های برخی مسئولان حاضر در میزگرد صدای زنجان متوجه شدم که ما در این مدت به شدت جزیره‌ای عمل کرده‌ایم! دستگاه‌ها باید هماهنگ باشند و در قالب مدیریت یکپارچه انجام وظیفه کنند.

«محیط زیست» یک کلام دارای پرستیژ است که برخی مدیران فقط برای اینکه بگویند محیط زیستی‌اند (طرفدار محیط زیست) از ان دفاع می‌کنند که اصلا قابل قبول نیست چرا که باید در برنامه‌ها و اقداماتشان برای حفظ آن این دغدغه را ثابت کنند.

یکی از مواد قانون توزیع عادلانه آب، شرب و محیط زیست است. در دو بخش صنعت و کشاورزی به این مهم چقدر توجه می‌شود؟

معتقدم آب نباید یک متولی مشخص داشته باشد باید چندین متولی وجود داشته باشد.

تصفیه آب و بازچرخانی آب در راستای حفظ منابع آبی اقدام مثبتی هستند به شرطی که اصل 44 قانون اساسی و حاکمیت در آب کاملا رعایت شود. در حال حاضر زنجانرود آب ندارد! آب موجود یا از محل فاضلاب های شهری است یا در فصولی که بارندگی هستند، آب در این رودخانه جاری است. با این اوصاف باید برای نجات کوسیستم و حفظ آن یا پایین دست تصفیه خانه ها باید بخشی از آب به عرصه محیط زیست برود و در آن محل‌ها رهاسازی شود.

به نظرم این طرح می‌تواند به دست صنایع بهانه بدهد! ممکن است آب تصفیه شده در صنعت، صرف شست و شوی سیستم‌ها و تجهیزات شود و آب فرش و تمیز را در صنعت مصرف کند از این رو ضروری است مسئولان ذیربط توجه جدی به این مهم داشته باشند.

نباید هدررفت در آب شرب هر چند ناچیز باشد را کم و بی‌تاثیر در بحران آب بدانیم، باید برای کاهش هدررفت در این زمینه دست به کار شده و الگو و روش ارائه دهیم چرا که ارزش آب تولیدی در بخش خانگی بیشتر از بخش صنعت و کشاورزی است.

میزان مصرف سم و کود تولیدی در اراضی کشاورزی باید طبق استانداردها باشد.

افزایش سطح کشت باید بر اساس آب موجود باشد. مسئولان جهاد کشارزی می‌گویند که مصرف آب در بخش شیلات آنچنانی نیست اما میزان خروجی (آب حاوی نمک بالا) این بخش تاثیر سوئی بر منابع آبی می‌گذارد.

نیازهای محیط زیستی و شرب و غیره در استخرهای معیشتی (استخرهای معیشتی، استخرهایی هستند که برای ذخیره آب به منظور استفاده در حوزه‌های مختلف زندگی (معیشت) ساخته می‌شوند. به ویژه در مناطق روستایی و کم‌آب، این استخرها نقش مهمی در تامین آب شرب، آبیاری مزارع و فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با کشاورزی ایفا می‌کنند) دیده نمی‌شود که باید مورد توجه برنامه ریزان دغدغه مند برای برون رفت از وضعیت بحران آب باشد.

انتهای پیام/