پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/  لیلا محمدی: عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان معتقد است که پدیده‌های شومی نظیر «ورود گردوغبار از کشورهای همسایه نظیر عراق» و «بارش کم» چند سالی است با ما همراه شده است و تا زمانی که کشورهای همسایه به مسئولیت‌های اجتماعی‌شان خود عمل نکنند ما همچنان با گردوغبار مواجه خواهیم بود!

چند وقتی است که هرازگاهی ورود موج تازه‌ای از گردوخاک از غرب از مرزهای غربی گذشته و نیمی از کشور را در هاله‌ای از غبار فرو می‌برد.

هم اکنون ایستگاه های سنجش آلودگی هوا در استانداری، اداره کل هواشناسی، اشراق زنجان و همچنین محوطه محیط زیست ابهر فعال است.

شاخص هوا از صفر تا ۵۰ پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ قابل قبول، بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ برای گروه های حساس ناسالم و از ۱۵۱ تا ۲۰۰ نیز برای همه افراد ناسالم است.

شاخص هوا از ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ نیز خطرناک است.

از ابتدای سال تا به امروز و در بسیاری از شهرهای غرب کشور، شاخص آلودگی هوا از مرز 500 گذشته است؛ رقمی که حتی دیگر «خطرناک» هم نیست، بلکه «بالاتر از سنجش» است.

طبق اظهارات 15 اردیبهشت ماه 1404 الناز هاشمی کارشناس بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم اداره ‌کل حفاظت محیط ‌زیست استان زنجان؛ از ابتدای سال جاری تاکنون یک روز بسیار ناسالم،یک روز ناسالم برای گروه های هدف، ۲۱ روز قابل قبول و ۲۲ روز نیز هوای پاک ثبت شده است.

به گفته این کارشناس کاهش کیفیت هوا در استان معمولا طبق اعلام هواشناسی به دلیل پایداری هوا یا ورود گرد و غبار از کشورهای همسایه به وقوع می پیوندد.

خاستگاه بسیاری از طوفان‌های گردوغبار در ایران، فراتر از مرزهاست؛ در بیابان‌های خشک عراق، در بسترهای خشکیده دجله و فرات، در اراضی متروکه سوریه، و گاه در بیابان‌های افغانستان!

از گردوغبار خارجی تا داخلی که نفس‌های زنجانی‌ها را به شماره می‌اندازد!

فعالان محیط زیست به صدای زنجان می‌گویند؛ کشورمان ایران در یک منطقه نیمه خشک و حساس واقع شده است و فعالیت سدسازی ترکیه می تواند به دلیل کاهش دبی رودخانه دجله و فرات روی رطوبت خاک مناطق بین النهرین تاثیرگذار باشد و این مساله بحران کم آبی و خشکسالی را در منطقه به دنبال داشته است.

آن طور که از اظهارات صاحبنظران برمی‌آیند؛ مشکل ما بحث کمبود آب و مدیریت بهینه آب و آمایش سرزمین یا مدیریت سرزمین است.

کارشناسان و دانشگاهیان زنجان معتقدند؛ با توجه به وسعت و ابعاد کانون های بحرانی در مناطق خشک، مهار این کانون ها زمانبر و اغلب مشکل است؛ بنابراین ابتدا باید کانون های داخلی و خارجی گردوغبار، اولویت بندی شده و سپس بر اساس روش های سازگار با محیط زیست، مدیریت و مهار آنها در دستور کار قرار گیرد.

مدیریت کانون های گردوغبار خارجی نیازمند پیگیری جدی وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط زیست با کشورهای هدف و مجامع بین المللی است.

پدیده گردوغبار یک رخداد چند وجهی است و مطالعات زیادی از دیدگاه های مختلف در سطح کشور انجام شده است ولی با توجه به جنبه‌ها و ابعاد مختلف این پدیده، همواره نیاز به مطالعات متعدد در این خصوص وجود دارد.

محمدرضا یافتیان، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان به صدای زنجان می‌گوید: متاسفانه پدیده‌های شومی نظیر «ورود گردوغبار از کشورهای همسایه نظیر عراق» و «بارش کم» چند سالی است با ما همراه شده است و تا زمانی که در دیپلماتیک خارجی، الزاماتی که کشورهای همسایه در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی‌شان حرکت نکنند ما همچنان با گردوغبار مواجه خواهیم بود.

از سویی دیگر گردوغبار داخل منطقه نیز یکی از عوامل می‌تواند باشد، موضوعی که «یافتیان» به ان اشاره کرده و عنوان می‌کند؛ در داخل استان زنجان نیز باید مسئولین فکری برای رفع آلودگی‌های هوا و گردوغبار داخلی کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان و مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست استان زنجان با تاکید بر اینکه وجود صنایع روی در استان کماکان منبع آلایندگی است، این را هم می‌گوید که آنچه گاها در اذهان عمومی ممکن است ایجاد شود، عمده آلایندگی‌هایی که در شرایط بحرانی ایجاد می‌شود ناشی از فعالیت‌های صنعتی در این مقاطع نیست البته این اظهارات به معنای آن نیست که صنایع استان آلاینده نیستند چرا که وجود صنایع روی همچنان منبع آلایندگی محسوب می‌شود. وجود واحدهای الکترولیز که اسیدهایی تولید می‌کنند و هیچ راهکار درون کنترلی در هیچ یک از واحدهای روی وجود ندارد.

**کاشت یک میلیارد درخت با توجه به محدودیت منابع آبی امکان پذیر است؟

یافتیان در خصوص راهکارهای داخلی و خارجی و حتی استانی برای مقابله با پدیده گردوغبار به صدای زنجان می‌گوید: در بحث بیابان زدایی به تنهایی نمی توانیم عمل کنیم. مالچ پاشی به عنوان یکی از راه‌های پیشگیری از این پدیده، چند سالی است زیرسوال بوده و با توجه به در نظر گرفتن دغدغه های زیست محیطی منتفی است. راهکارهای علمی بیابان‌زدایی داریم که هم باید در داخل کشور مسئولان به آن فکر کنند و هم برای برون رفت از این دست مسائل دیپلماسی خارجی قوی اتفاق بیفتد.

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان در مورد «کاشت یک میلیارد درخت به عنوان راهکار مناسب جهت مقابله با بیابان‌زایی» هم معتقد است: کاشت یک میلیارد (طی 4 سال) مطرح است با توجه به وضعیت زیست محیطی و عدم کنترل و مدیریت صحیح در بخش کشاورزی (با توجه به اینکه حدود 90 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است) و عدم رعایت الگوی کشت مناسب و انتقادات به عدم برنامه‌ریزی جهت مکانیزه شدن بخش کشاورزی همواره با مشکلاتی مواجهیم.

یافتیان بر لزوم دیپلماسی خارجی قوی بین وزارت خارجه، سازمان حفاظت محیط زیست با کشورهای منطقه تاکید کرده و می‌گوید: کشورهای منطقه و منشا گردوغبارها باید خود را مکلف به رفع و مقابله با ریزگردها بدانند و در این بین دپیلماسی و گفت‌وگو می‌تواند موثر باشد.

 ضرورت ورود جدی وزارت خارجه برای رفع مشکل گردوغبار

با وجود گذشت 15 سال از ایجاد ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار و انجام اقدامات گسترده برای مدیریت خشکسالی در داخل و پیرامون مرزها، هنوز هم شاهد ورود این میهمان ناخوانده به کشور هستیم. چندسالی است که تقریبا کل کشور را تحت تاثیر خود قرار داده است. معضلی که حتی برای رفع آن سال ها است ستادی تحت عنوان "ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار" ایجاد شده است؛ ستادی که در مرداد سال ۱۳۸۸ ایجاد و آیین نامه مربوط به این ستاد نیز در دو نوبت اصلاح و در نهایت برای اجرا در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ توسط هیات وزیران به دستگاه های اجرایی ابلاغ شد.

این ستاد متشکل از ۱۶ وزارتخانه و سازمان با مسوولیت رییس سازمان حفاظت محیط زیست است و دبیرخانه آن در سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

اما با وجود اینکه ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار تاکنون اقدامات گسترده ای برای مدیریت این مساله در داخل و پیرامون مرزهای کشور انجام داده است اما به نظر می رسد با گذشت بیش از 15 سال از کار این ستاد نتایج آن برای کشور ملموس نیست و هنوز هم شاهد ورود این میهمان ناخوانده به کشور هستیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان در خصوص روند اجرای توافقنامه‌ها و قوانین نظیر قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای بیابان زدایی در کشورهایی که به طور جدی با خشکسالی و یا بیابان زایی مواجه می باشند یا تفاهم‌نامه‌های برخی از استان‌ها با کشورها نظیر توافقنامه خردادماه سال گذشته استان البرز با چین با هدف بیابان زدایی به صدای زنجان می‌گوید: باید بیابان زدایی را جدی گرفته و برای مقابله با بیایان‌زایی راهکار ارائه کرد، تاکید می‌کنم دیپلماسی خارجی باید بیشتر از اینها عمل کند، متاسفانه توافقنامه‌های زیادی در بحث بیابان زدایی و مسائل زیست محیطی منعقد می‌کنیم اما منابع موردنیاز برای اجرا را در نظر نمی‌گیریم! این یکی از بزرگترین معضلات ماست!

یافتیان یکی از علل به نتیجه نرسیدن و یا قابل قبول نبودن برخی از توافقنامه‌های زیست محیطی را «تغییرات مدیریتی» در سیاست کلی (با تغییرات دولت‌ها) دانسته و معتقد است: معتقدم با تغییرات مدیریتی نباید نگاه‌ها و سیاست کلی کشور به محیط زیست تغییر کند و باید تمامی دولت‌ها و متولیان و مسئولان ملی برای به نتیجه رسیدن توافقنامه‌های منعقدشده نگاه یکدست و سیاست کلی را داشته و آن را دنبال کنند.

یافتیان این را هم می‌گوید که انعقاد قرارداد استانی با کشورها برای برون رفت از پدیده‌های زیست محیطی نظیر بیابان زایی را قابل قبول ندانسته و معتقد است باید این دست از توافق‌ها در سطح ملی منعقد شود و سازمان محیط زیست نیز بر روند آن نظارت داشته باشد.

به گزارش صدای زنجان؛ از اصلی‌ترین عوامل ایجاد این پدیده، وزش بادهای به نسبت شدید روی بیابان‌های دارای شرایط مساعد برای ایجاد گردوخاک است. این عوامل به همراه حرکت صعودی هوای ناشی از سامانه‌های جوی، انتقال به صورت قائم ذرات گرد و خاک معلق به ترازهای بالاتر جو را فراهم می‌کند.

انتقال این ذرات به فواصل دیگر اثرات بسیار مخربی در زمینه های مختلف از جمله بهداشت و سلامت جامعه، حمل و نقل هوانوردی و جاده‌ای، کشاورزی (گاهی اثرات مثبت نیز دارد) و دامداری، اثر متقابل بر پدیده‌های جوی و اقلیم منطقه داشته و گاهی نیز سبب مهاجرت افراد به ویژه متخصصان غیربومی‌ می‌شود.

یکی از مهمترین دلایل اصلی فعال شدن کانون‌های گردوغبار رخداد خشکسالی و وجود شرایط هواشناسی برای ایجاد وزش بادهای به نسبت شدید روی کانون ها است، اما بطور کلی دلایل اصلی فعال شدن کانون‌ها از دیدگاه‌های زیادی شامل رخداد خشکسالی، شرایط هواشناسی و تغییرات اقلیمی، توسعه ناپایدار، تخریب سرزمین و بهره‌وری از منابع طبیعی بیش از توان اقلیمی و عدم توجه به مدیریت بهینه و عدم تغییر رویکر از مدیریت بحران به مدیریت ریسک، است که باید از سوی مسئولان ملی جدی گرفته شود، مسئولان استانی نیز می‌توانند با توجه به وظیفه‌ای که دارند راه‌کارهای خود را در قالب برنامه‌ای تدوین و در سطح ملی پیگیری کنند تا نه تنها استان بلکه کل کشور از آن بهره ببرند چرا که با برنامه‎های جزیره‌ای نمی‌توان محیط زیست را نجات داد.

انتهای پیام/