پایگاه خبری صدای زنجان نیوز/ لیلا محمدی: چندی پیش یکی از واحدهای نانوایی واقع در شهرک نصر اقدام به تعطیلی زودتر از موعد واحد کرد، آن طور که گزارشات ناظران نشان می‌دهد این واحد طبق سهمیه دریافتی، نان پخت نکرده است. شهروندان می‌پرسند: برخی نانوایان که زودتر از موعد واحدها را تعطیل می‌کنند آردهای سهمیه‌ای را چه می‌کنند؟

نان به عنوان یکی از اصلی‌ترین اقلام مصرفی در سفره مردم، این روزها با چالش‌های زیادی روبروست. برای رفع چالش‌های موجود در حوزه نان سال ۱۴۰۱ بود که طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان با هدف بهبود نظام توزیع آرد و کاهش تخلفات آغاز شد، حالا با گذشت بیش از دو سال از اجرا، با نقدهای جدی از سوی فعالان صنفی و کارشناسان حوزه نان مواجه است. این طرح با نصب کارت‌خوان‌های هوشمند در نانوایی‌ها تلاش کرد تا از طریق رهگیری تراکنش‌ها، مصرف آرد یارانه‌ای را کنترل و منابع مالی دولت را هدفمندتر به دست مردم برساند اما آن طور که بررسی‌های صدای زنجان نشان می‌دهد برخی از نانوایان متخلف به بهانه پخت نان در ایام مناسبتی سعی دارند تا بازرسان و ناظران را نیز دور بزنند و در ساعات ابتدایی روز نیز به مردم و مصرف‌کنندگان نان بگویند که به علت اتمام آرد، دیگر پخت ندارند!

دولت سیزدهم ارز ۴۲۰۰ تومانی را در سال ۱۴۰۱ با استدلال اینکه تخصیص این ارز منجر به فساد و رانت شده بود، حذف کرد و از خلال این طرح، یارانه نان شکل گرفت که طبق آن، خریدار نان را به‌ قیمت یارانه‌ای خریداری کرده و دولت مابه‌التفاوت قیمت یارانه‌ای و آزاد را به حساب نانوایی واریز ‌کند.

این طرح ابتدا به‌صورت آزمایشی در استان زنجان اجرا شد و سپس به استان‌های قم، گلستان، فارس، کرمان و قزوین رسید.

آغاز فاز نخست طرح هدفمندی یارانه آرد و نان از اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ در زنجان

 مرحله نخست (فاز نخست) طرح از اردیبهشت سال ۱۴۰۱ با تخصیص کارتخوان‌های هوشمند به نانوایی‌های استان زنجان برای اولین بار در کشور انجام شد.

با توجه به اینکه اطلاعات نانوایی‌های مختلف از طریق سامانه‌های کشوری کسب شده بود، این اطلاعات به دلیل تغییر نام‌های متعدد خبازی‌ها، انتقال و تغییر مکان‌ها و دیگر عوامل مختلف ناقص بود به همین دلیل تخصیص کارتخوان‌ها به موقع انجام نشد.

با همکاری تیم‌های اداره غله و خدمات بازرگانی، سازمان جهاد کشاورزی، بانک سپه (به عنوان بانک عامل) و شرکت پشتیبان این طرح که در زنجان مستقر بود، قرار شد در اسرع وقت کارتخوان‌ها نصب شود ولی این امر در موعد مقرر انجام نشد و حدود سه ماه طول کشید.

گندمی که به قیمت ۲ هزار و ۵۰۰ تومان به این واحدها تخصیص می یافت به قیمت ۱۲ هزار تومان با صلاحدید مسئولان کشوری عرضه شد که این امر در مقطعی جو روانی نیز در جامعه ایجاد کرد. با ایجاد جو روانی صف‌های طولانی در نانوایی‌ها شکل گرفت که با همکاری سازمان جهاد کشاورزی تمهیداتی در ۱۷ مرحله برای رفع شلوغی صف‌های نانوایی انجام شد.

حتی از اردیبهشت سال ۱۴۰۱ تا هفتم اسفندماه ۱۴۰۱ به تعداد یک هزار نانوایی در سطح شهر زنجان ۲ شیفته فعالیت کردند تا از شلوغی صف نانوایی‌ها کاسته و نیاز مردم برطرف شود.

بهمن‌ماه ۱۴۰۱؛ آغاز فاز دوم هوشمندسازی یارانه نان در زنجان

فاز دوم طرح هوشمندسازی یارانه نان از ۱۷ بهمن سال ۱۴۰۱ آغاز شد، دولت برای جبران هزینه‌های ناشی از افزایش قیمت‌های ثانویه که مربوط به هزینه‌های کارگری، آب، برق، گاز و دیگر هزینه‌های جاری است، ۱۵ درصد کمک هزینه اختصاصی به نانوایی‌ها را به ۳۰ درصد افزایش داد. در مرحله دوم اجرای طرح که موسوم به شناورسازی سهمیه‌ها بود کمک هزینه‌های نانوایی‌ها افزایش یافت. بر همین اساس از ۱۵ اسفندماه سال ۱۴۰۱ سهمیه‌ها بر اساس عملکرد دستگاه‌های کارتخوان اختصاص یافت.

کارتخوان‌ها متصل به سامانه‌ای هستند که کارشناسان شرکت تیم پشتیبان با استفاده از آن، عملکرد واحدهای نانوایی را در برهه‌ای از زمان سنجش و بررسی کردند و بر اساس آن کارکردهای نامتعارف، خارج از ساعات عرف یا پول نقدی دریافت شده، تاثیر منفی بر سهمیه نانوایان گذاشت.

در نتیجه اجرای این بخش از طرح، سه مرحله سهمیه‌ها بر اساس عملکرد داده شد و در اسفندماه سال قبل نسبت به سال ۱۴۰۰ سهمیه آرد استان زنجان یک درصد کاهش داشت.

نیمه اول فروردین ماه ۱۴۰۲ نانوایی های نوع یک از گندم به قیمت ۶۶۵ تومان و نانوایی‌های نوع ۲ از گندم به قیمت ۹۰۰ تومان استفاده کردند.

بنا بر اعلام مسئولان اداره کل غله استان زنجان (فروردین ۱۴۰۲) از هزار و ۸۰ واحد نانوایی نوع یک استان ۴۷ واحد بدون تغییر سهمیه بود، ۱۵۳ واحد ۵۹ تن کاهش و ۸۷۹ واحد نیز ۱۰۰ تن افزایش سهمیه داشت. سهمیه آرد به صورت اکتسابی بود که بر اساس آن گفته شد هر نانوایی که کیفیت پخت نان و نحوه استفاده آن از کارتخوان درست باشد سهمیه بیشتری کسب می کند و هر نانوایی که واجد شرایط باشد در هر مرحله می تواند سهمیه خود را ۱۰ درصد افزایش دهد.

 انتقادات به طرح هوشمندسازی یارانه نان

با گذشت ماه‌ها از اجرای طرح یارانه نان، انتقادات و ایراداتی به اجرای این طرح وارد شد. حتی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز به بررسی اجرای طرح اصلاح نظام پرداخت یارانه نان از سوی دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۱ پرداخته که بر اساس این گزارش، طرح یارانه از زمان اجرا تاکنون نتوانسته موفق عمل کند و ضعف‌هایی دارد.

نبود چاره‌اندیشی صحیح در رابطه با شیوه تأمین آرد نانوایی‌ها، عدم اقناع مناسب افکار عمومی ازجمله مصرف‌کنندگان و اتحادیه‌ها و صنف‌های مرتبط با نان، بی‌توجهی به تولیدکنندگان نان کامل (مشتمل بر سبوس کافی و جنین گندم)، عدم تعیین تکلیف خریدهای اینترنتی و عدم تجهیز تمامی نانوایی‌های سنتی به دستگاه کارت‌خوان هوشمند از جمله مشکلات طرح اصلاح یارانه نان است که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس مطرح شده است.

 همچنین، مرکز پژوهش‌های مجلس تخلفات نانوایی‌ها در اجرای طرح یارانه نان را در مواردی چون کم‌فروشی، فروش اجباری نان ویژه و درنتیجه تضییع حقوق مصرف‌کنندگان، ثبت غیرواقعی فروش نان به‌منظور عرضه خارج از شبکه آرد یارانه‌ای، عدم پخت سهمیه آرد روزانه به‌طور کامل و گران‌فروشی اعلام کرده است.

بررسی ایرادات مرکز پژوهش‌های مجلس به طرح یارانه نان نشان می‌داد که دولت سیزدهم در اجرای این طرح موفق عمل نکرده است. در این گزارش آمده است: «در طرح اصلاح یارانه نان گفته شده که نانوایان دولتی هم‌چنان آرد را بر اساس سهمیه سابق و به‌صورت یارانه‌ای دریافت کرده و مشتریان نیز هم‌چون گذشته نان را خریداری می‌کنند. مسئله حائز اهمیت اینکه تا این لحظه هنوز تأمین آرد برای نانوایان دولتی همچون سابق است و شیوه جدیدی برای توزیع آرد به نانوایی‌ها اجرایی نشده است. به این شکل که نانوایی‌های دولتی همچنان آرد را بر اساس سهمیه و به‌صورت یارانه‌ای دریافت می‌کنند.»

در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌‌های مجلس آمده است: «در طرح پرداخت یارانه باید از ابتدای زنجیره به انتهای زنجیره تولید نان منتقل شود؛ یعنی نانوایان آرد را با قیمت آزاد خریداری کنند، اما نان را با همان قیمت قبل بفروشند، سپس دولت مابه‌التفاوت قیمت را به حساب نانوایان واریز کند. چنین شرایطی همچنان اجرایی نشده است.»

روح‌اله حسنی، مدیرکل وقت جهاد کشاورزی استان زنجان (فروردین ماه ۱۴۰۲) روند صدور مجوزها، اصلاح اطلاعات مجوزها، شفاف سازی مالی و عملکرد نانوایی ها، اصلاح قیمت های مربوط به حقوق و دستمزد و آرد و تامین سخت افزارهای مورد نیاز این طرح را از عوامل تاثیرگذار بر طولانی شدن اجرای طرح بیان کرد.

طبق اعلام روح‌اله حسنی، با استقرار این سامانه و دستگاه‌ های مرتبط، مدیریت پشت صحنه و نظارت‌های جهاد کشاورزی معطوف به عملکرد نانوایی ها است که از سیستم استخراج می شود.

پروژه هدف‌مندی یارانه نان ناقص و بدون مطالعه اجرایی شد

مسئولان معتتقدند که؛ در گذشته چنان‌چه سهمیه‌ای به نانوایان تعلق می‌گرفت بر اساس چانه‌زنی و صحبت بود اما اکنون سهمیه تعلق یافته بر اساس نان پخته شده و تحویلی صورت می‌گیرد و هیچ‌کس در کشور دخل و تصرفی در کاهش یا افرایش این سهمیه خارج از ضوابط را ندارد.

شهریور 1403  مهدی بیات، نائب رئیس اول اتحادیه نانوایان زنجان و یکی از مخالفان اجرای این طرح در گفت‌وگو با صدای زنجان اعلام کرد: دولت سیزدهم طرح اصلاح نظام پرداخت یارانه و آرد و نان را در دستور کار قرارداد و اهداف و سیاست‌های خود را مردمی سازی، هوشمندسازی و عادلانه کردن پرداخت‌های یارانه‌ای اعلام کرد. طرحی که در ابتدا برای ما تشریح شد با آنچه که اجرا شد کاملا متفاوت بود. شیوه پیشنهادی دولت این بود که قیمت آرد برای نانوایان دولتی آزاد شود و یارانه نان به انتهای زنجیره منتقل شود به این شکل که به منظور حمایت از مصرف‌کننده، مابه‌التفاوت قیمت نان سنتی آزاد و دولتی از طریق دستگاه‌های کارت‌خوان‌های هوشمند مستقیما به حساب نانوایان واریز شود اما متاسفانه این مورد محقق نشد و مسئولان با سلیقه خود طرح مذکور را پیش بردند.

بیات با بیان اینکه هیچ کسی به سامانه دسترسی ندارد و نانوایان اطلاعی از میزان سهمیه آرد خود ندارند، اضافه می‌کند: این طرح ناقص و بدون مطالعه اجرایی شد.

 مشکلی بابت اجرای طرح هدفمندی یارانه نان وجود ندارد

ولی‌اله زمانی، مدیرکل غله استان زنجان در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: مشکلی بابت اجرای طرح هدفمندی یارانه نان وجود ندارد، سهمیه آرد نانوایی‌های استان زنجان هم در مدت اجرای این طرح مثل سال‌های قبل بوده و تغییری نیافته است. میزان سرانه اختصاصی نزدیک به ۱۰ هزار تن است.

 پروژه هدفمندی یارانه نان نه به درد مصرف‌کننده خورد نه نانوا

اواسط بهمن ۱۴۰۱ سید احسان خاندوزی، وزیر وقت اقتصاد و امور دارایی از شروع گام سوم طرح هوشمندسازی یارانه نان خبر داد.

بعد از شروع این گام، جهت نظارت بر فعالیت نانوایی‌های سراسر کشور و رعایت عدالت در توزیع این محصول، سامانه نانینو راه‌اندازی شد و در دسترس کاربران قرار گرفت.

جلوگیری از سواستفاده و فروش آزاد نان‌های یارانه‌ای یکی از دلایل راه‌اندازی سامانه نانینو بوده که مکانیزم آن ایجاد محدودیت در فروش بوده و بر فعالیت نانوایی‌های سراسر کشور نظارت دارد.

هر نانوا که اعتقاد بر کسر سهمیه غیرمنصفانه دارد، می‌توانند مراجعه کنند تا با بررسی سامانه نانینو علت کسر سهمیه مشخص شود.

اما یکی از نانوایان به صدای زنجان می‌گوید: این طرح فقط واحدهای نانوایی را به کارتخوان مجهز کرد وگرنه نه کیفیت نان بالا رفت، نه مقابل تخلفات قوی ظاهر شد، نه رضایت مصرف‌کنندگان را در پی داشت و نه نانوایان را راضی کرد!

این نانوا پروژه هدف‌مندی یارانه نان را به پابند زندانی تشبیه کرده و می‌گوید: این طرح همانند پابند برای نانوایان عذاب‌آور است و ما از نحوه اجرای طرح چندان راضی نیستیم!

برخی نانوایان که زودتر از موعد واحدها را تعطیل می‌کنند آردهای سهمیه‌ای را چه می‌کنند؟

با تمام کم و کاستی که در اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان وجود دارد، طبق قانون تمامی نانوایان موظف به رعایت ضوابط و چارچوب‌ها هستند حتی اگر این طرح دارای نواقصاتی باشد. ان چه اهمیت دارد دور زدن قانون و به زحمت انداختن مردم به بهانه عذاب آور بودن اجرای این طرح از سوی برخی نانوایان با توجه به مسائل و مشکلات اقتصادی و بالا بودن نرخ اجاره بهای واحدهای خبازی دلیل قانع‌کننده‌ای برای بی‌قانونی نمی‌تواند باشد.

در پی تداوم گلایه و شکایات از کیفیت و قیمت نان که بخشی از آن‌ها در پایگاه خبری صدای زنجان نیوز منتشره شده و همچنان نیز ادامه دارد، مسئولین ذیربط و صاحبنظران  حوزه آرد و نان از تخلفات گسترده‌ای در این صنف از سوی تعدادی از نانوایان خبر داده‌اند.

آن طور که بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ تخلفات شامل کم‌فروشی، گران‌فروشی و دلالی آرد است.

بی‌توجهی به این دست از تخلفات علاوه بر ایجاد بحران در کیفیت نان، موجب بروز فسادهای مالی گسترده در فرآیند توزیع یارانه آرد خواهد شد که ضروری است بازرسی‌ها در این خصوص ادامه یابد.

چندی پیش یکی از واحدهای نانوایی واقع در شهرک نصر اقدام به تعطیلی زودتر از موعد واحد کرد، آن طور که گزارشات ناظران نشان می‌دهد این واحد طبق سهمیه دریافتی، نان پخت نکرده است.

برخی از شهروندان نیز می‌گویند که باید بررسی‌های زیادی صورت بگیرد چرا که احتمال فروش آرد خارج از چرخه بسیار زیاد است وگرنه چه لزومی دارد که واحد پیش از ظهر تعطیل شود؟

سهمیه آرد واحدهای نانوایی که کم‌کاری می‌کنند، کاهش می‌یابد

ولی‌الله زمانی، مدیرکل غله استان زنجان نیز با استناد به گزارشات بازرسان و ناظران ضمن تائید تخلفات واحد مذکور می‌گوید: طبق بررسی‌های صورت گرفته از سامانه مربوط به سهمیه آرد، این واحد در ماه‌های اسفند 1403 و فروردین و اردیبهشت 1404 در مقایسه با آردهای سهمیه‌ای اختصاص یافته و پخت نان، کسری داشته و به بیانی دیگر کم کاری کرده است که کاملا محرز می‌باشد.

وی در ادامه با بیان اینکه در خصوص تخلف در برخی واحدهای خبازی و فروش خارج از شبکه آرد در گفت‌وگو با صدای زنجان می‌گوید: طی جلسات برگزار شده حول محور مسائل نظارتی و کنترلی، بازرسی و اصناف و صمت (صنعت، معدن و تجارت) انجام می‌دهد، علاوه بر آن گزارشات مردمی نیز به محض دریافت، پیگیری می‌شود. متاسفانه، بعضا برخی واحدها کم‌کاری و کم‌فروشی یا گران‌فروشی می‌کنند اما بدون مدرک نمی‌توان آن را ثابت کرد.

مدیرکل غله استان زنجان در پاسخ به سوالی مبنی بر «مقصد آردهای توزیع شده خارج از چرخه مصرف» به صدای زنجان می‌گوید: در حال حاضر تا بررسی نشود، نمی‌توان چنین موضوعی را با قطعیت گفت. بررسی از واحدهای هدف این موضوع در دستور کار قرار می‌گیرد و پس از بررسی عملکرد، نتیجه بیان می‌شود.

زمانی در مورد تعطیلی زودهنگام برخی از واحدهای نانوایی به بهانه اتمام آرد در ساعات اولیه نیز می‌گوید: سهمیه واحدهای نانوایی شناور شده است. شرکت نانینو سهمیه‌بندی لازم را به صورت سیستماتیک انجام داده و دستگاه‌های مربوطه از جمله اقصاد و دارایی نیز مراتب را تحت نظر دارد.

وی ادامه می‌دهد: عدم کارکرد نانوا باعث کاهش سهمیه واحدها می‌شود، این سهمیه‌ها متعلق به تمامی مردم است. سهمیه واحدها به صورت شناور در سامانه نانینو بر اساس عملکرد کاهش یا افزایش می‌یابد. اگر واحدی رعایت کند، موجب افزایش تا سقف 10 درصد می‌شود، ولی اگر واحدی کم‌کاری کند، این سهمیه کاهش می‌یابد.

اذعان به تخلفات در برخی نانوایی‌ها

زمانی در پاسخ به پرسشی مبنی بر تایید تخلفات گسترده در برخی نانوایی‌ها اذعان می‌کند: تخلف در واحدهای نانوایی وجود دارد. با برخی رفتارها و اقدامات نظیر فرار رو به جلوی واحدهای متخلف روبرو هستیم دستگاه‌ها ذیربط باید نظارت کنند، اداره کل غله به وظیفه خود در تامین و تحویل آردهای سهمیه‌ای عمل می‌کند، خوشبختانه مشکلی هم در این چرخه نیست اما وقتی گزارشات مردمی را دریافت می‌کنیم ، می‌بینیم مسائل و مشکلات زیادی وجود دارد!

جوازهای کرایه‌ای

زمانی با اشاره به برخی مشکلات واحدهای نانوایی که ممکن است در خروج آرد از شبکه متعارف آرد نقش داشته باشد، عنوان می‌کند: چهار برابر شدن هزینه‌های بیمه‌ تأمین اجتماعی یکی از این مشکلات است به طوری که نانوا حدود 1.5 میلیون تومان به عنوان بیمه واریز می‌کرد، ولی میزان واریزی‌ها چهار برابر شده است. علاوه بر این، اجاره‌بهای مغازه‌ها بالاست. مشکل بعدی نیز جوازهای کرایه‌ای است که نانوا باید هم مبالغ مربوط به اجاره بهای جواز، هم مغازه، هم بیمه و غیره را کنار بگذارد!

وی در خصوص صدور بیش از حد مجوز و پروانه‌های صادره و به تبع آن تخصیص سهمیه‌ها می‌گوید: متاسفانه در گذشته  مجوزهای صادره بیش از نیاز شهر و استان مجوز بوده است، مثلاً در استان زنجان نهایتاً 1000 واحد نیاز بوده اما مجوزهای صادره در حدود 1700 بوده است. باید قبول کنیم که وضعیت چندان گل و بلبل نیست.

با همه این تفاسیر و شگردهای برخی نانوایان متخلف، شاید تنها راه اصلاح این وضعیت، واگذاری آرد و نان به بازار آزاد و پرداخت مستقیم یارانه به حساب مردم است. در این صورت، مردم قدرت انتخاب خواهند داشت که از کدام نانوایی خرید کنند و نانوایان نیز برای جلب رضایت مشتری به سمت تولید نان با کیفیت خواهند رفت.

انتهای پیام/